Trong bối cảnh công nghệ và kinh doanh không ngừng thay đổi, một luận điểm gây tranh cãi đang thu hút sự chú ý: kỷ nguyên của Phần mềm dưới dạng Dịch vụ (SaaS) có thể đang đến hồi kết thúc. Tuyên bố táo bạo này được đưa ra bởi Sam Lessin, một GP tại Slow Ventures, trong một bài Tweet gần đây, thách thức niềm tin lâu đời rằng SaaS đại diện cho đỉnh cao của các mô hình kinh doanh phần mềm. Các chủ đề trên Reddit cho thấy sự suy giảm của doanh số bán SaaS đang nổi lên và các cuộc thảo luận trên VC LinkedIn và các bài đăng trên blog chỉ xác nhận những lo ngại: giấc mơ SaaS có thể đã kết thúc.

Sự lên và sụp đổ của giấc mơ SaaS

Trong hơn một thập kỷ qua, SaaS đã được ca ngợi là thánh địa của các mô hình kinh doanh phần mềm. Lời hứa về doanh thu định kỳ, khả năng mở rộng quy mô và giá trị vòng đời khách hàng cao (LTV) đã thu hút cả các doanh nhân và nhà đầu tư. Tuy nhiên, các chuyên gia trong ngành hiện đang đặt câu hỏi liệu mô hình này có thực sự đáp ứng được những kỳ vọng cao của nó hay không.

Một trong những chỉ trích chính được đưa ra chống lại SaaS là sự hiểu lầm về LTV (giá trị vòng đời khách hàng) vô hạn. Ý tưởng rằng một khi khách hàng được thu hút, họ sẽ tiếp tục thanh toán vô thời hạn, đã được chứng minh là quá lạc quan. Trên thực tế, các doanh nghiệp phải đối mặt với áp lực giá cả liên tục và các mối đe dọa cạnh tranh, khiến việc giữ chân khách hàng trở thành một thách thức liên tục chứ không phải là một điều hiển nhiên.

The Commoditization of Software

Sự “hàng hóa” hóa của phần mềm

Một yếu tố khác góp phần vào sự suy giảm tiềm năng của SaaS là sự gia tăng của việc “hàng hóa” hóa phần mềm. Với sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo và các công cụ phát triển dễ tiếp cận hơn, việc tạo ra các giải pháp phần mềm tinh vi đã trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Sự dân chủ hóa phát triển phần mềm này đã dẫn đến sự gia tăng các lựa chọn cho các doanh nghiệp, khiến giá cả giảm xuống và làm giảm giá trị được nhận thấy của các cung cấp SaaS riêng lẻ.

Kết quả là, bản thân mã phần mềm đang mất giá trị. Những gì từng là rào cản gia nhập đáng kể và nguồn lợi thế cạnh tranh giờ đây thường được xem là hàng hóa có thể thay thế. Sự thay đổi này có những hàm ý sâu sắc đối với cách các công ty phần mềm định vị bản thân và tạo giá trị cho khách hàng của họ.

Thách thức trong việc bán SaaS

Mặc dù có sức hấp dẫn về mặt lý thuyết, việc bán các giải pháp SaaS đã chứng tỏ là khó khăn hơn nhiều so với những gì nhiều người dự đoán. Chiến lược thường được ca ngợi là Tăng trưởng Dẫn dắt Sản phẩm (The often-touted Product-Led Growth (PLG) strategy), dựa vào sản phẩm để thúc đẩy việc thu hút và mở rộng khách hàng (relies on the product itself to drive customer acquisition and expansion), đã không được thành công toàn diện. Ngay cả đối với các công ty có phần mềm ấn tượng và câu chuyện có thể mở rộng biên lợi nhuận (margin-expanding stories), việc “closing deals” (chốt deals) vẫn khó khăn nếu không có một giá trị đề xuất (value proposition) rõ ràng và hấp dẫn.

Hơn nữa, doanh thu thu được từ SaaS sales thường không tương xứng với giá trị mà khách hàng nhận được. Sự không cân bằng này giữa việc cung cấp giá trị và thu giá trị đó lại là một thách thức đáng kể đối với các công ty SaaS khi họ tìm kiếm sự tăng trưởng và lợi nhuận bền vững (sustainable growth and profitability).

Suy nghĩ lại về vai trò của phần mềm trong kinh doanh

Mặc dù mô hình truyền thống SaaS có thể đang mất đi sự hấp dẫn của nó, phần mềm vẫn là một thành phần quan trọng trong hoạt động kinh doanh hiện đại. Sự thay đổi chủ yếu là trong cách các công ty suy nghĩ và sử dụng phần mềm. Thay vì xem nó như một mô hình kinh doanh độc lập, các doanh nhân và lãnh đạo tiên phong đang bắt đầu nhìn nhận phần mềm như một công cụ mạnh mẽ để tạo ra giá trị trong các bối cảnh kinh doanh khác.

“Paradigm” Mới: Phần Mềm Như Một Vũ Khí Kinh Doanh

Mẫu hình mới

Thay vì chỉ tập trung vào việc bán các gói đăng ký phần mềm (software subscriptions), các công ty sáng tạo đang sử dụng phần mềm (leverage technology) để nâng cao và chuyển đổi các doanh nghiệp hiện có. Mục tiêu là tận dụng công nghệ để làm cho một số doanh nghiệp trở nên có giá trị, hiệu quả và cạnh tranh đáng kể hơn.

Phương pháp này bao gồm việc phát triển phần mềm có thể cải thiện hoạt động của các doanh nghiệp “thực tế” từ 20-30% trở lên. Bằng cách tạo ra những công cụ mạnh mẽ như vậy, các công ty công nghệ có thể định vị bản thân để mua lại hoặc hợp tác với các doanh nghiệp mà họ đã nâng cấp, do đó chiếm lĩnh một phần lớn hơn giá trị mà họ đã tạo ra.

The Strategy in Action

Chiến lược trong hành động

Hãy xem một kịch bản giả định nơi một công ty công nghệ phát triển một hệ thống quản lý kho hàng được điều khiển bởi trí tuệ nhân tạo, giúp cải thiện đáng kể hiệu quả cho các doanh nghiệp bán lẻ. Thay vì chỉ đơn giản bán hệ thống này như một sản phẩm SaaS, công ty có thể sử dụng nó như một đòn bẩy để mua lại các hoạt động bán lẻ thành công. Bằng cách triển khai phần mềm độc quyền của họ, họ có thể tăng đáng kể khả năng sinh lời của những doanh nghiệp này, tạo ra giá trị xa hơn những gì họ có thể thu được thông qua việc cấp phép phần mềm truyền thống.

Chiến lược này cho phép các công ty công nghệ được hưởng lợi từ việc mở rộng biên lợi nhuận, cải thiện hoạt động và các lợi thế cạnh tranh trong các ngành công nghiệp mà trước đây có vẻ không liên quan đến các năng lực cốt lõi của họ. Đây là cách sử dụng phần mềm không chỉ như một sản phẩm, mà còn là một phương tiện để tiếp cận và thống trị toàn bộ các lĩnh vực của nền kinh tế.

Case Study: Bước đi táo bạo của Klarna

Đây là một ví dụ gần đây cho thấy sự thay đổi của mô hình kinh doanh này. Klarna, công ty khổng lồ trong lĩnh vực mua trước trả sau, đã thông báo kế hoạch “đóng cửa các nhà cung cấp phần mềm dịch vụ” và thay thế chúng bằng các giải pháp AI do chính họ xây dựng. Công ty này đã chấm dứt hợp tác với các nhà cung cấp phần mềm doanh nghiệp lớn như Salesforce và Workday, thay vào đó phát triển các ứng dụng riêng, có thể dựa trên nền tảng của OpenAI.

CEO của Klarna, Sebastian Siemiatkowski, đã đưa ra quyết định này như là một phần của chiến lược rộng hơn để “hợp nhất” (consolidate) và “tinh gọn” (streamline operations) các hoạt động thông qua AI, chuẩn hóa và đơn giản hóa. Công ty tuyên bố rằng AI-powered customer service assistant (trợ lý dịch vụ khách hàng dựa trên AI) của mình, đưIợc ra mắt hợp tác với OpenAI, đã thực hiện công việc của 700 nhân viên con người và xử lý hàng triệu lượt tương tác.

Tuy nhiên, động thái táo bạo này đã gặp phải sự hoài nghi từ các chuyên gia trong ngành. Nhà phân tích công nghệ nhân sự Josh Bersin đã chỉ ra sự phức tạp của việc thay thế các hệ thống như Workday, những hệ thống này đã có “hàng thập kỷ các quy trình làm việc và cấu trúc dữ liệu phức tạp được xây dựng sẵn.” (decades of workflows and complex data structures built in.) Những người khác trong cộng đồng công nghệ cũng đặt câu hỏi liệu việc xây dựng các hệ thống này trong nội bộ (in-house) có phải là cách sử dụng vốn tốt nhất, đặc biệt là đối với một công ty không có kế hoạch bán các giải pháp phần mềm kết quả (the resulting software).

Chiến lược của Klarna phù hợp với ý tưởng sử dụng phần mềm như một công cụ biến đổi thay vì một sản phẩm. Bằng cách phát triển các hệ thống dựa trên trí tuệ nhân tạo của riêng mình, công ty nhằm mục đích tăng cường hoạt động kinh doanh cốt lõi và tiềm năng giảm chi phí. Tuy nhiên, thành công của cách tiếp cận này vẫn chưa được chứng minh, và nó nhấn mạnh những thách thức và rủi ro liên quan đến sự thay đổi triệt để như vậy khỏi các nhà cung cấp SaaS đã được thiết lập.

Case study này cho thấy xu hướng ngày càng phổ biến của các công ty đang xem xét lại mối quan hệ của họ với phần mềm và tìm cách khai thác AI cũng như các giải pháp tùy chỉnh để có được lợi thế cạnh tranh. Ví dụ cụ thể là trường hợp của Klarna, một công ty cho vay trả góp, đã quyết định xây dựng hệ thống AI riêng và thay thế các nhà cung cấp phần mềm doanh nghiệp lớn như Salesforce và Workday. Đây được xem là một chiến lược táo bạo nhằm tập trung và đơn giản hóa hoạt động thông qua AI, chuẩn hóa và đơn giản hóa. Tuy nhiên, vẫn có những hoài nghi về tính phức tạp và khả thi của cách tiếp cận này của Klarna, cũng như liệu đây có phải là cách sử dụng vốn tối ưu hay không. Tuy nhiên, nghiên cứu tình huống này vẫn phản ánh xu hướng rộng lớn hơn của các công ty sử dụng phần mềm như một công cụ biến đổi thay vì chỉ là một sản phẩm, với những hàm ý xa hơn có thể ảnh hưởng đến cách các doanh nghiệp tiếp cận chiến lược phần mềm của họ trong tương lai.

The Long-Term Vision

Những người ủng hộ phương pháp tiếp cận mới này cho rằng trong khi những người khác sẽ cuối cùng bắt kịp về khả năng phần mềm, những người tiên phong sẽ đã sử dụng lợi thế công nghệ của họ để thu được các tài sản có giá trị trong thế giới thực. Những tài sản này – dù là cửa hàng bán lẻ, nhà máy sản xuất hay các doanh nghiệp dịch vụ – đại diện cho các nguồn lực hữu hình và hiếm có, vẫn giữ được giá trị ngay cả khi phần mềm tăng cường chúng trở nên phổ biến. Về cơ bản, chiến lược này đảo ngược kịch bản truyền thống của các công ty công nghệ. Thay vì xây dựng một doanh nghiệp phần mềm có thể dễ dàng được sao chép hoặc lỗi thời, các công ty đang sử dụng năng lực công nghệ của họ để tích lũy một danh mục các doanh nghiệp và tài sản thực tế được cải thiện và hiệu quả hơn.

Challenges and Considerations

Mặc dù mô hình mới này mang lại những cơ hội hấp dẫn, nhưng nó cũng không phải không có những thách thức của riêng mình. Các công ty theo đuổi chiến lược này sẽ cần phải phát triển chuyên môn trong các ngành xa lạ với phát triển phần mềm. Họ sẽ cần phải điều hướng các môi trường pháp lý phức tạp, quản lý tài sản vật chất, và đối phó với những thực tế hàng ngày của việc vận hành các hoạt động kinh doanh đa dạng.

Hơn nữa, phương pháp này đòi hỏi nguồn vốn đáng kể và tầm nhìn dài hạn. Lợi nhuận có thể không ngay lập tức như việc ra mắt một dịch vụ phần mềm thành công, nhưng những người ủng hộ cho rằng những phần thưởng cuối cùng – sở hữu các doanh nghiệp được cải thiện, hiệu quả hơn trong nhiều lĩnh vực – xứng đáng với sự chờ đợi và đầu tư.

The Future of Software in Business

Khi chúng ta nhìn về tương lai, rõ ràng là phần mềm sẽ tiếp tục đóng một vai trò quan trọng trong thành công kinh doanh. Tuy nhiên, vai trò của nó có thể thay đổi từ chính bản thân sản phẩm sang trở thành lợi thế cạnh tranh giúp các công ty vượt trội trong các ngành khác nhau.

Sự thay đổi này không có nghĩa là tất cả các công ty SaaS sẽ biến mất trong một đêm. Nhiều công ty sẽ tiếp tục phát triển, đặc biệt là những công ty cung cấp các dịch vụ thiết yếu hoặc hoạt động trong các thị trường niche. Tuy nhiên, đối với các doanh nhân công nghệ và nhà đầu tư tham vọng, cơ hội lớn hơn có thể nằm ở việc sử dụng phần mềm như một phương tiện để đạt được mục đích, chứ không phải là mục đích tự thân.

Kết luận

Tiềm năng kết thúc kỷ nguyên SaaS như chúng ta biết không phải là sự suy tàn của tầm quan trọng của phần mềm trong kinh doanh. Thay vào đó, nó báo hiệu một kỷ nguyên mới nơi phần mềm trở thành một lực lượng mạnh mẽ hơn – không phải như một sản phẩm độc lập, mà như một công cụ biến đổi có khả năng tái định hình toàn bộ các ngành công nghiệp.

Khi sự thay đổi cấu trúc này diễn ra, chúng ta có thể mong đợi thấy các công ty công nghệ vươn xa ra ngoài phạm vi truyền thống của họ, sử dụng chuyên môn về phần mềm của họ để trở thành những người chơi chính trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Những người chiến thắng trong bức tranh mới này có khả năng là những người có thể tận dụng hiệu quả nhất các khả năng công nghệ của họ để xác định, cải thiện và cuối cùng sở hữu các doanh nghiệp và tài sản có giá trị trong thế giới thực.

Đối với các doanh nhân, nhà đầu tư và lãnh đạo doanh nghiệp, quan điểm này về vai trò của phần mềm mang lại cả thách thức và cơ hội. Những người có thể điều hướng thành công sự thay đổi này có thể sẽ đứng đầu một làn sóng tạo giá trị mới, nơi ranh giới giữa các công ty công nghệ và các doanh nghiệp truyền thống mờ nhạt, và nơi phần mềm đóng vai trò là lợi thế cạnh tranh tối thượng trong tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế. Các vấn đề như tuân thủ và bảo mật đối với các công cụ thay thế AI vẫn chưa được giải quyết, nhưng mối đe dọa vẫn rất thực.

Khi chúng ta tiến về phía trước, sẽ rất thú vị để theo dõi cách tiếp cận mới này diễn ra và ý nghĩa của nó đối với tương lai của kinh doanh và công nghệ. Kỷ nguyên SaaS có thể đang suy yếu, nhưng kỷ nguyên của phần mềm như một vũ khí kinh doanh biến đổi mới chỉ vừa mới bắt đầu.

Tác giả: Josipa Majic Predin, 

Link bài gốc: The End Of The SaaS Era: Rethinking Software’s Role In Business | Bài được đăng vào ngày 30/09/2024, trên www.forbes.com

Dịch giả: Dieter R – KenkAI Nhiều thứ hay

(*) Bạn có thể sao chép và chia sẻ thoải mái.

(**) Follow KenkAI Nhiều thứ hay để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày.