Khoảng ba tuần sau khi Elon Musk mua Twitter, vào tháng 10/2022, “#RIPTwitter” bắt đầu thịnh hành. Musk đã cắt giảm nhân viên, và nhiều người khác đã nghỉ việc khi ông đưa ra tối hậu thư: Làm việc “cật lực” hoặc nghỉ. Với nền tảng trên bờ vực, người dùng đã tổ chức một đám tang. Họ dành buổi tối nói lời tạm biệt với người theo dõi, đăng bài cuối cùng lên “#hellsite”, và tổng hợp những tweet “hay nhất” và “tệ nhất” họ đã lưu trong 16 năm lịch sử của nền tảng. Họ “buôn bã”, “phấn khích”, và “lo lắng” về tương lai của đối thoại trực tuyến. Có vẻ, chắc chắn rằng một đối thủ canh tranh sẽ nổi lên.

Lúc đó, Gabor Cselle, cựu giám đốc tại Google và nhân viên Twitter, đang phát triển một ứng dụng cạnh tranh. Ban đầu gọi là T2 và sau đó là Pebble, mục tiêu là tạo ra một trang web đáng tin cậy, an toàn để lấp khoảng trống Twitter để lại.

Cselle không phải là người duy nhất. Khi tương lai của “ứng dụng chim xanh” trở nên u ám, nhiều nền tảng trò chuyện thay thế đã xuất hiện: Narwhal, Spoutible, Spill, Post, và Cohost chẳng hạn. Tháng 7/2023, Meta cố gắng nắm bắt thời cơ bằng cách ra mắt Threads. Đồng sáng lập Twitter Jack Dorsey thử sửa chữa những sai lầm của Twitter bằng cách tạo ra Bluesky. (Ông từ chức vào tháng 5/2024, nói rằng nền tảng này “đang lặp lại tất cả những sai lầm” của Twitter.)

Trong khi đó, Twitter “vẫn tiếp tục lung lay”. Musk nói với các nhà quảng cáo, “Cút đi,” bỏ hầu hết kiểm duyệt nội dung, và đổi logo từ “chú chim xanh thân thiện” thành “chữ X lạnh lùng”. Cuối năm ngoái, The Verge đăng một loạt bài tuyên bố 2023 sẽ được ghi nhận là “Năm Twitter Chết.”

Tuy nhiên, hai năm sau khi Musk tiếp quản, nền tảng này vẫn là nơi “mọi chuyện diễn ra”. Thông tin sai lệch tăng vọt và tăng trưởng đình trệ; công ty phân tích thị trường Sensor Tower cho biết số người dùng hàng ngày đã giảm 28% từ tháng 10/2022 đến tháng 9/2024. Threads đã phát triển mạnh mẽ: Vào mùa hè, CEO Meta Mark Zuckerberg thông báo nền tảng này đã vượt qua 175 triệu người dùng hoạt động hàng tháng. Một tháng trước đó, Musk đã đăng rằng X có 600 triệu người dùng hoạt động hàng tháng. Và không giống X, Threads đã chủ động quyết định, “không làm bất cứ điều gì để khuyến khích” chính trị và “tin nóng”, theo lời Adam Mosseri, người đứng đầu Instagram, vào năm ngoái. Khi tin tức lớn xuất hiện, như một sự kiện thể thao quan trọng hoặc quyết định rút lui của tổng thống đương nhiệm, hoặc vụ mưu sát cựu tổng thống, X là nơi cuộc trò chuyện bùng nổ.

Nhiều đối thủ mới nổi của Twitter đã thất bại. Tôi đã phỏng vấn một số founders (nhà sáng lập) về bài học khi cạnh tranh với Musk và tình trạng thảo luận văn minh trực tuyến.

“Tôi đã hiểu sai thời điểm đó,” Cselle nói hôm nay. Anh ấy nghĩ những người than khóc muốn một nơi giống Twitter nhưng hoạt động ổn định – không có quá nhiều trolling, phát ngôn thù địch và deepfake. “Nhìn lại, #RIPTwitter thực chất là về,” anh nói, cảm giác hỗn loạn “Tôi có thể mất địa vị, lượng theo dõi, tên tài khoản và toàn bộ mạng lưới tôi đã xây dựng.”

Cselle nhận thấy rằng đối với các nền tảng mạng xã hội, “an toàn và tin cậy là giá trị thứ yếu.” (secondary value proposition)

“Nó trở nên quan trọng với bạn như một người dùng – quan trọng cấp bách và tức thì – khi có điều gì đó thực sự tồi tệ xảy ra,” anh ấy nói. Nhưng anh đã nhận ra rằng mọi người “không tham gia vào một không gian mới vốn trống rỗng vì điều đó. Bạn không thể tạo ra một phiên bản thay thế Twitter bằng cách nói, ‘Chúng tôi muốn trở thành quảng trường công cộng mới.'”

Pebble (sỏi) đạt khoảng 20.000 người dùng đăng ký trước khi ngừng phát triển và đóng cửa vào tháng 11/2023. Nó vẫn tồn tại như một máy chủ nhỏ hơn trên Mastodon, nền tảng này đạt đỉnh 2,5 triệu người dùng hoạt động vào tháng 12 năm 2022 nhưng hiện giảm còn khoảng 865.000. Cohost, được tạo bởi the Anti Software Club (câu lạc bộ Phần mềm Chống Phần mềm – tự mô tả là “công ty phần mềm phi lợi nhuận, ghét ngành công nghiệp phần mềm”), tháng trước thông báo “sắp hết tiền” và sẽ chuyển sang chế độ “read-only” (chỉ đọc) vào cuối năm nay.

Khi Post, một nền tảng “được xây dựng cho tin tức”, ra mắt vào mùa thu 2022, các nhà xuất bản như Politico, The Boston Globe và Fortune đã đăng ký, và hàng trăm nghìn người đã tham gia danh sách chờ. Được sáng lập bởi cựu CEO Waze Noam Bardin và được tài trợ một phần bởi Andreessen Horowitz, ý tưởng là mọi người có thể trả số tiền nhỏ để đọc từng bài báo thay vì đăng ký nhiều tờ báo. “Tôi tin tưởng rằng tương lai của Báo chí là Nguồn cung cấp tin và muốn làm cho nó văn minh hơn cho người dùng, có lợi hơn cho nhà xuất bản và tốt hơn cho xã hội,” Bardin đã tweet khi công bố Post. Nhưng nó đã đóng cửa vào tháng 4/2024, viện lý do tăng trưởng chậm khiến nó không có cơ hội trở thành một “significant platform” (nền tảng đáng kể).

Nhiều nền tảng trò chuyện mới này xuất phát từ một tinh thần chung, đó là nhằm khắc phục sự hỗn loạn và “độc hại” mà mạng xã hội truyền thống đã tạo ra. Narwhal, được hỗ trợ bởi Emerson Collective của Laurene Powell Jobs, quảng bá là nơi cho “các cuộc thảo luận hiệu quả dựa trên thiện chí.” Ban đầu chỉ mời người dùng, và các cuộc đối thoại xoay quanh các chủ đề do Narwhal chọn – về môi trường, chính trị hoặc công nghệ. Nicholas Thompson, CEO của The Atlantic và co-founder (đồng sáng lập) Narwhal, nói rằng mặc dù các cuộc trò chuyện giữa hàng trăm người dùng rất sâu sắc và hấp dẫn, Narwhal thiếu sự sắc bén của Twitter. “Đó cũng là sự đánh đổi,” Thompson nói. “Nếu có cách làm cho nó vui nhộn hơn mà vẫn sâu sắc, đó sẽ là con đường dẫn đến thành công.”

Sau vài tháng, Narwhal chuyển hướng thành nền tảng phần mềm AI software-as-a-service (nền tảng phần mềm AI dịch vụ), Speakeasy AI, nhằm tạo điều kiện cho cuộc đối thoại “lịch sự”, “hấp dẫn” trên các nền tảng khác. Thompson nói, mục tiêu không phải thay thế Twitter mà sửa chữa độc hại trực tuyến. Anh muốn xây dựng thứ mà Twitter, Reddit hoặc Facebook có thể sử dụng. Công ty không phát triển nhiều, và vào tháng 4, công nghệ của Speakeasy đã được Amplica Labs mua lại.

Tuy nhiên, Thompson cho rằng các cuộc trò chuyện lịch sự trên Narwhal đã “mang lại hy vọng” cho anh. Mạng xã hội đang phân mảnh – dù chỉ là rò rỉ chứ không phải lũ lụt. Điều này tạo cơ hội cho mọi người tìm kiếm các cộng đồng hoặc cách sử dụng khác nhau cho các trang mạng xã hội. Một nền tảng lâu đời như X, hay một nền tảng lớn như TikTok cũng có những ưu điểm riêng, và có thể trở thành trung tâm sôi động cho các cuộc thảo luận, nhưng, những người dùng phải phụ thuộc nhiều vào ý muốn của CEO. “Người kiểm soát” một nền tảng xã hội lớn “có rất nhiều quyền lực”, Thompson nói. Tuần trước, Musk đã chia sẻ một hình ảnh được chỉnh sửa cho thấy một bài báo của Atlantic với tiêu đề “Trump chính là Hitler”. Bài đăng đã có hơn 25 triệu lượt xem. Musk chưa xóa tweet này, mặc dù một ghi chú cộng đồng bên dưới đã làm rõ rằng tiêu đề này là giả mạo.

Một số nơi mà cựu người dùng Twitter chuyển đến vẫn đang phát triển. Spill, một nền tảng mạng xã hội do người da đen sở hữu, đã được tải xuống hơn nửa triệu lần. Giống như các lựa chọn thay thế Twitter khác, nó nhằm giải quyết vấn đề “phát ngôn thù địch” trên các nền tảng lớn. Nhưng sứ mệnh của nó rộng hơn: Co-founder Alphonzo Terrell nói rằng, mặc dù ứng dụng mở cửa cho tất cả mọi người, nó ưu tiên nâng cao cộng đồng thiểu số, như người da đen và LGBTQ+, và bảo vệ họ khỏi quấy rối và thù ghét. Spill đã huy động gần 5 triệu đô la vốn tiền hạt giống (pre-seed funding), với diễn viên Karry Washington gần đây đã đầu tư.

Terrell cho tôi biết, Spill sử dụng các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs) và AI để kiểm duyệt nội dung. Giống như Narwhal, thuật toán của nó khuyến khích các bài đăng tích cực. Tuy nhiên, vẫn có chỗ cho các cuộc thảo luận chính trị: Khi tổng thống Joe Biden tuyên bố vào mùa hè này rằng ông sẽ không tái tranh cử và Phó Tổng thống Kamala Harris trở thành ứng viên được cho là sẽ đại diện cho đảng Dân chủ (Democratic nominee), Spill đã chứng kiến một loạt hoạt động sôi nổi, Terrell nói. Đặc biệt, phụ nữ da đen trên nền tảng này đã thảo luận về việc chuẩn bị tinh thần đối mặt với làn sóng “phân biệt chủng tộc” và “thù ghét phụ nữ” như là một hệ quả của sự thăng tiến của Harris. Đây là một cuộc thảo luận chính trị “tinh tế hơn” so với những gì có thể trở thành “xu hướng” trên các nền tảng như X, nhưng nó lại phát huy tác dụng trên Spill. Terrell nói: “Mọi người không cần phải thay đổi cách nói chuyện” trên Spill.

Cuộc đua trở thành Twitter tiếp theo nay đã chậm lại— dù vẫn có cơ hội một ứng dụng thay thế có thể trở nên đủ phổ biến để thay thế nó. Threads có tiềm năng thu hút nhà quảng cáo, nhưng về mặt văn hóa nó chưa chứng tỏ là “kẻ hủy diệt Twitter” như nhiều người nghĩ. Nhiều ứng dụng an toàn thương hiệu hoặc tập trung tin tức này thường cảm giác giống làm bài tập hơn là giờ ra chơi (feel more like homework than recess), mặc dù Spill có thể là ngoại lệ hiện tại.

Tôi đã dùng Twitter từ năm 2010. Gần đây tôi thấy nó ít hữu ích cho công việc báo chí của mình, nhưng tôi vẫn theo dõi. Đầu tháng này, khi đội Phillies yêu quý của tôi đánh mất cơ hội vào payoffs một cách thảm hại, tôi đã quay sang X. Thuật toán biết tôi quan tâm đến điều này; nó biết tôi muốn chia sẻ nỗi buồn với các fan khác, xem meme và xem đi xem lại những khoảnh khắc đẹp từ trận đấu duy nhất mà đội chơi tốt, điều mà tôi sẽ làm cho đến ngày khai mạc mùa giải 2025. Tôi không tham gia vào những cuộc đối thoại sâu sắc, cũng không lan truyền thông tin sai lệch hay thù hận. Tôi đang làm điều gì đó “ở giữa” – một điều gì đó để giải tỏa. Đó chính xác là điều tôi đang tìm kiếm.

Tác giả: Amanda Hoover, 

Link bài gốc: X still marks the spot | Bài được đăng vào ngày 28/10/2024, trên www.businessinsider.com

Dịch giả: Dieter R – KenkAI Nhiều thứ hay

(*) Bạn có thể sao chép và chia sẻ thoải mái.

(**) Follow KenkAI Nhiều thứ hay để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày.