Trong nhiều thập kỷ, Việt Nam, quốc gia Đông Nam Á này đã mở cửa đón nhận các công ty lớn như Apple, Samsung và Intel. Giờ đây, Việt Nam đang ở vị thế thuận lợi để làm ăn còn lớn hơn nữa.

Tổng thống đắc cử Donald Trump nói rằng kế hoạch áp thuế nặng lên hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ của ông sẽ giảm thuế liên bang, hạ giá thực phẩm và tạo ra nhiều việc làm hơn trong nước. Trong chiến dịch tranh cử ở Savannah, Georgia, ông đã hứa sẽ “di dời toàn bộ các ngành công nghiệp” về Mỹ. “Bạn sẽ thấy một cuộc di cư hàng loạt của ngành sản xuất từ Trung Quốc đến Pennsylvania, từ Hàn Quốc đến Bắc Carolina, từ Đức đến ngay tại Georgia này,” ông nói vào tháng 9.

Nhưng việc đưa sản xuất trở lại như vậy khó có thể xảy ra, chắc chắn không ở quy mô và tốc độ mà Trump muốn, nếu có. Thay vào đó, hãy kỳ vọng sẽ thấy một quốc gia là người hưởng lợi chính từ các chính sách của Trump: Việt Nam.

“Nếu trước đây nó được sản xuất ở Trung Quốc, thì bây giờ nó sẽ được sản xuất ở Việt Nam,” Jason Miller, giáo sư quản lý chuỗi cung ứng tại Đại học Michigan State, nói với Forbes. “Sản xuất đó không quay trở lại Mỹ.”

Trong nhiệm kỳ Trump trước đó, các tập đoàn nước ngoài lớn, bao gồm Apple, Foxconn và Intel đã bắt đầu chuyển hướng sang Việt Nam như một cách để đa dạng hóa danh mục đầu tư sản xuất của họ. Chỉ cách đây hai tháng, SpaceX cũng đã công bố khoản đầu tư 1,5 tỷ đô la vào Việt Nam. Thậm chí Tổ chức Trump cũng đang đầu tư vào đất nước này, với một thông báo lớn gần đây về thương vụ bất động sản cao cấp trị giá 1,5 tỷ đô la.

Và bây giờ, quốc gia Đông Nam Á này đang ở vị thế thuận lợi để hưởng lợi nhiều hơn nữa từ tâm lý chống Trung Quốc dự kiến của chính quyền sắp tới – đặc biệt nếu nó nhanh chóng hợp lý hóa quy định để các doanh nghiệp có thể nhanh chóng chuyển vào.

Việt Nam có một số lợi thế so với các đối thủ trong khu vực như Ấn Độ. Thứ nhất, với tư cách là một quốc gia độc đảng, Việt Nam có thể và thực sự đặt ra chính sách thân thiện với doanh nghiệp một cách nhanh chóng. Ngoài ra, đất nước này có vị trí địa lý thuận lợi: nó đã có ba trong số 50 cảng bận rộn nhất thế giới và nằm ngay cạnh Trung Quốc, giúp việc giao thương và hậu cần giữa hai nước dễ dàng hơn. Quan trọng hơn, Việt Nam cũng có hiệp định thương mại tự do với Liên minh Châu Âu – quốc gia duy nhất trong khu vực ngoài Singapore có được điều này. (Ấn Độ hiện đang đàm phán một thỏa thuận như vậy, điều này sẽ thuận lợi hóa việc nhập khẩu và xuất khẩu giữa EU và quốc gia đông dân nhất thế giới.)

Việt Nam cũng đang nhanh chóng cải thiện cơ sở hạ tầng cần thiết để hỗ trợ các dự án lớn, như nghị định mới của đất nước hồi đầu năm nay, cho phép các công ty mua năng lượng xanh từ các nhà sản xuất điện mặt trời, thay vì phải thông qua công ty điện lực nhà nước truyền thống. Động thái này, giúp các công ty dễ dàng đạt được mục tiêu khí hậu của họ, đã được Apple, Samsung – nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất của đất nước, và Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội hoan nghênh.

Trump đã nhiều lần nói trong những tháng gần đây rằng ông muốn thúc đẩy sản xuất của Mỹ và làm cho hàng hóa sản xuất ở nước ngoài đắt đỏ hơn khi nhập khẩu. Ông đã chỉ đích danh Mexico cũng như Trung Quốc, nói hồi đầu tháng này rằng ông sẽ áp thuế từ 25% đến 100% đối với các sản phẩm được sản xuất ở phía nam biên giới. Trước đó, ông nói rằng hàng hóa sản xuất ở Trung Quốc nên bị đánh thuế 60%, trong khi bất cứ thứ gì được sản xuất ở nước ngoài nên chịu thuế chung 20% – bao gồm cả Việt Nam. Nhưng rõ ràng đất nước này thấy cơ hội để phát triển.

“Việt Nam có thể thành công vừa phải hoặc có thể thành công rực rỡ tùy thuộc vào cách nó tạo điều kiện cho làn sóng [đầu tư trực tiếp nước ngoài] này,” Anh Ngọc Trần, giáo sư quản trị tại Đại học Indiana và là cựu cố vấn cho thủ tướng Việt Nam, nói với Forbes.

Trần cho biết ông hiện đang chuẩn bị một bản ghi nhớ cho Hà Nội về cách quê hương ông có thể tận dụng những quy định thương mại mới nghiêm ngặt này, khi Việt Nam đặt cược rằng một làn sóng vốn nước ngoài khổng lồ sẽ giúp biến nó thành một quốc gia phát triển, có thu nhập cao vào năm 2045. Đứng đầu danh sách của Trần là nhắm vào các tập đoàn đa quốc gia sẽ mang theo hệ sinh thái nhà cung cấp của riêng họ, và tập trung vào các hàng hóa có giá trị cao hơn.

“Việt Nam nên ưu tiên các công ty sẽ mang theo các công ty khác đến Việt Nam,” ông nói. “Nếu bạn mang Apple đến, sẽ có rất nhiều nhà cung cấp khác muốn ở gần Apple – những công ty cho phép Việt Nam chuyển sang lĩnh vực công nghệ cao hơn. Thay vì làm giày dép và dệt may, Việt Nam nên nhắm đến công nghệ sinh học, AI và chất bán dẫn.”

Đó là một sự chuyển đổi từ cội nguồn của nó với tư cách là một cường quốc sản xuất ở Đông Nam Á. Đất nước này lần đầu tiên xây dựng danh tiếng vào những năm 1990 về sản xuất giày dép và dệt may cho các tập đoàn đa quốc gia nước ngoài như Nike và Adidas. Nhưng đến những năm 2000, các công ty điện tử lớn bắt đầu chuyển ra khỏi Trung Quốc để tận dụng chi phí lao động thấp hơn và các thỏa thuận thương mại thuận lợi ở Việt Nam. Samsung mở nhà máy sản xuất đầu tiên tại đây vào năm 2008, và các công ty đa quốc gia lớn khác, bao gồm LG và Intel, nhanh chóng làm theo. Làn sóng các thương vụ trị giá hàng tỷ đô la này đã thúc đẩy các nhà cung cấp nhỏ hơn cho những công ty lớn đó cũng thiết lập cơ sở kinh doanh tại quốc gia này.

Kết quả là, thâm hụt thương mại của Việt Nam với Hoa Kỳ – sự chênh lệch giữa xuất khẩu và nhập khẩu – đã tăng gấp ba lần kể từ năm 2004. Theo Cục Thống kê Dân số Hoa Kỳ, Việt Nam hiện có thâm hụt thương mại lớn thứ tư với Hoa Kỳ, sau Trung Quốc, Mexico và Liên minh Châu Âu.

Khi chính quyền Trump đầu tiên áp đặt thuế lên các mặt hàng cụ thể được sản xuất tại Trung Quốc, như tấm pin mặt trời và máy giặt, vào năm 2018, họ đã không thu hút các công ty đưa sản xuất về nước. Thay vào đó, sản xuất chỉ chuyển sang Việt Nam, cũng như các quốc gia châu Á khác, bao gồm Thái Lan, Malaysia và Ấn Độ. Nhưng GDP của Việt Nam đã tăng trưởng nhanh hơn bất kỳ nước láng giềng châu Á nào trừ Trung Quốc, với mức tăng trưởng trung bình 6,2% mỗi năm.

Đến tháng 5 năm 2020, Apple bắt đầu chuyển sản xuất AirPods ra khỏi Trung Quốc và vào Việt Nam. Vài tháng sau, Foxconn được cho là đã bắt đầu chuyển một số hoạt động lắp ráp iPad và MacBook ra khỏi Trung Quốc và sang Việt Nam theo yêu cầu của Apple. (Apple cũng đã chuyển một số sản xuất sang Ấn Độ.)

Thống kê từ Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ cũng cho thấy rằng giữa năm 2018 và 2019, nhập khẩu điện tử từ Việt Nam đã tăng gần gấp đôi. Một báo cáo năm 2023 từ Ngân hàng Thế giới cho thấy giữa năm 2017 và 2022, số lượng các mặt hàng sản xuất tại Trung Quốc từ máy may đến máy in laser nhập khẩu vào Mỹ đã giảm, trong khi tỷ trọng các mặt hàng sản xuất tại Việt Nam tăng lên với tỷ lệ tương ứng.

Việt Nam rõ ràng đã hành động nhanh chóng và quyết đoán về cơ hội này. Đó là “một trong những quốc gia đã thành công trong việc tận dụng thuế quan Mỹ-Trung (thuế nhập khẩu), về khả năng thâm nhập vào Mỹ, ít nhất là trong vài năm đầu của cuộc chiến thương mại,” Pablo Fajgelbaum, giáo sư kinh tế tại Đại học California, Los Angeles, nói với Forbes.

Điều đó đã phát triển toàn bộ nền kinh tế xuất khẩu của đất nước khi các nhà máy chuyển đến Việt Nam, sản xuất hàng hóa không chỉ cho người tiêu dùng Mỹ. “Việt Nam cũng tăng xuất khẩu sang phần còn lại của thế giới,” Fajgelbaum nói. Ông kỳ vọng rằng nếu có khoảng cách về thuế quan giữa Việt Nam và Trung Quốc, các công ty sẽ tiếp tục chuyển nhà máy của họ đến đó.

Gần đây, Maersk đã thông báo vào cuối tháng trước rằng họ đã mở kho ngoại quan đầu tiên ở miền Bắc Việt Nam – một cơ sở nơi hàng hóa có thể được lưu trữ trước khi nộp thuế hoặc thuế quan – trong khu vực cảng biển Hải Phòng, và thông báo rằng Amazon Việt Nam sẽ là khách hàng đầu tiên của họ. Lego, nhà sản xuất đồ chơi biểu tượng của Đan Mạch, cũng cho biết đầu tháng này rằng nhà máy mới trị giá 1 tỷ đô la của họ ở Bình Dương gần như hoàn thành và sẽ đi vào hoạt động vào đầu năm sau.

Việt Nam đã nỗ lực thiết lập mối quan hệ thân thiện hoặc gần gũi hơn với cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump cá nhân. Vào đầu tháng 10, Eric Trump, con trai của tổng thống đắc cử và phó chủ tịch điều hành của Tổ chức Trump, đã công bố việc phát triển một dự án trị giá 1,5 tỷ đô la bao gồm các khách sạn năm sao và sân golf ở một tỉnh ngoài Hà Nội.

“Việt Nam có tiềm năng to lớn về khách sạn và giải trí sang trọng, và chúng tôi vô cùng phấn khích được làm việc với gia đình tuyệt vời này để định nghĩa lại sự sang trọng trong khu vực,” Trump con nói trong một tuyên bố tại thời điểm đó, đề cập đến các đối tác Việt Nam của công ty.

Các nhà đầu tư trong nước cũng nhìn thấy cơ hội lớn. Michael Kokalari, kinh tế trưởng của Vina Capital, một trong những công ty đầu tư lớn nhất của Việt Nam, với 3,7 tỷ đô la dưới quản lý, nói với Forbes rằng ông tin rằng tất cả những xu hướng này sẽ tạo ra nhu cầu cho các công ty logistics và năng lượng sạch, và giúp phát triển tầng lớp trung lưu ở Việt Nam. “Phần lớn hoạt động đầu tư của chúng tôi tại VinaCapital tập trung vào các công ty hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp hưởng lợi từ tầng lớp trung lưu đang phát triển,” ông nói qua email.

Giống như các công ty từng chuyển sản xuất sang Trung Quốc, thuế quan của Trump sẽ chỉ đẩy nhanh sự chuyển dịch sang Việt Nam. Dù thế nào đi nữa, con tàu trong nước đã nhổ neo.

Tác giả: Cyrus Farivar,

Link bài gốc: https://www.forbes.com/sites/cyrusfarivar/2024/11/20/under-trump-tariffs-made-in-vietnam-will-be-the-new-made-in-china/ | Bài được đăng vào ngày 20/11/2024, trên www.forbes.com

Dịch giả: Dieter R – KenkAI Nhiều thứ hay

(*) Bạn có thể sao chép và chia sẻ thoải mái.

(**) Follow KenkAI Nhiều thứ hay để đọc các bài dịch khác và cập nhật thông tin bổ ích hằng ngày.