Công nghệ
Chủ tịch quỹ ALABASTER Lê Diệp Kiều Trang: Hãy coi đầu tư là một nghề suốt đời và nghĩ về giá trị công ty đem lại cho xã hội
“Nếu theo ngành đầu tư, đừng nóng vội, hãy coi đây là một nghề suốt đời, đi 40-50 năm. Mỗi khi thất bại, đừng hoảng sợ, coi đó là bài học xương máu,” Lê Diệp Kiều Trang – Chủ tịch Quỹ đầu tư Alabaster cho biết.
Alabaster (Mỹ) là một quỹ đầu tư dạng family office – mô hình ít thấy ở Việt Nam, chuyên đầu tư sớm vào các startup công nghệ trên thế giới. Đồng sáng lập kiêm Chủ tịch Quỹ Alabaster – Lê Diệp Kiều Trang từng là Giám đốc Facebook Việt Nam và Tổng giám đốc Go-Viet (thương hiệu của Gojek tại Việt Nam). Tuy nhiên, người phụ nữ từng khởi nghiệp cùng chồng và cựu CEO Apple – John Sculley với startup Misfit, đã quyết định ngừng việc làm thuê để tập trung vào Alabaster và các dự án công nghệ mới mà quỹ này đầu tư.
Sau nhiều năm, Lê Diệp Kiều Trang đúc kết rằng thành công trong đầu tư không chỉ đến từ kỹ thuật hay kiến thức tài chính mà từ sự nhẫn nại, không ngừng học hỏi qua từng thất bại. Với Trang, mỗi lần vấp ngã là một lần tích lũy kinh nghiệm quý giá, giúp đưa ra những quyết định đầu tư sáng suốt và bền vững hơn.
Tại Talk show The Investors do CafeF phối hợp cùng VPBank Securities tổ chức, Lê Diệp Kiều Trang chia sẻ về mô hình phát triển riêng của Alabaster và tiết lộ cả những kinh nghiệm mua cổ phiếu đau thương khi mới bước chân vào nghề đầu tư. Chương trình được dẫn dắt bởi Host Nguyễn Đức Hùng Linh – Nhà sáng lập Think Future Consultancy.
1. Sợ rủi ro nhưng lại đi … khởi nghiệp!
Host Hùng Linh: Cơ duyên nào khiến Trang quyết định nghỉ việc ở McKinsey – tập đoàn tư vấn quản trị doanh nghiệp lớn nhất thế giới, để khởi nghiệp cùng chồng?
Lê Diệp Kiều Trang: Thực ra, khi bắt đầu sự nghiệp, mình theo đuổi ngành đầu tư, không phải khởi nghiệp. Công việc đầu tiên sau khi tốt nghiệp là investment banking, mình làm ở thị trường chứng khoán London,, sau đó về Việt Nam và đi sâu vào công cụ phái sinh.
Sau này, khi lập gia đình, mình sang Mỹ học MBA tại MIT (Viện công nghệ Massachusetts), cái nôi của khoa học công nghệ và khởi nghiệp Mỹ. Giai đoạn này khiến mình cảm thấy những phát minh của công ty mà nhiều bạn xây dựng thực sự rất thú vị, kéo mình ra xa khỏi ngành tài chính.
Trước đây, trong ngành tài chính, mình thấy hay ở chỗ có thể giúp các công ty tiếp cận nguồn vốn để phát triển. Còn khi làm khởi nghiệp, mình thấy các bạn khởi nghiệp xây dựng công ty từ phát triển phần mềm, nguồn lực của công ty không chỉ gói gọn về mặt tài chính mà nó còn là nguồn lực về trí tuệ, nguồn lực con người nên mình thấy rất hấp dẫn. Hơn nữa, sự sáng tạo của họ mạng lại lợi ích lớn cho nền kinh tế.
Sau giai đoạn học MBA tại MIT, mình bắt đầu thấy rung rinh, không chỉ nhìn vào thế giới tài chính mà cả những lĩnh vực khác. Sau đó, mình vào làm ở McKinsey, công ty tư vấn quản trị doanh nghiệp, trong khi anh Sơn – ông xã mình bắt đầu mở công ty Misfit – chuyên phát triển các thiết bị theo dõi sức khoẻ và công nghệ thông minh. (Ông Vũ Xuân Sơn – Sonny Vũ là đồng sáng lập kiêm CEO Misfit)
Ban đầu, anh Sơn gặp khó khăn trong việc tuyển dụng kỹ sư phần mềm ở Mỹ. Mình mới khuyến khích và nói kỹ sư nào thì mình không biết chứ kỹ sư phần mềm ở Việt Nam thì mình tin các bạn làm rất tốt.
Sau đó, anh Sơn bắt đầu tuyển nhóm kỹ sư phần mềm ở Việt Nam. Mình giúp anh nói chuyện với các bạn kỹ sư Việt Nam vì tiếng Việt của anh Sơn chưa tốt lắm, đồng thời cũng hỗ trợ các bạn làm việc với các kỹ sư khác ở Silicon Valley. Dần dần, mình bị cuốn vào Misfit, đến mức quyết định nghỉ việc ở McKinsey và gia nhập Misfit. Vậy nên, nếu hỏi mình có phải là người sinh ra với tinh thần khởi nghiệp, có kế hoạch mở công ty hay không, thì thực sự không phải.
Lúc đầu, mình nghĩ sẽ đi theo ngành nào đó như đầu tư, sử dụng năng lực tính toán và chuyên môn được học, chứ không phải là người sáng tạo mạnh hay dám chấp nhận rủi ro để khởi nghiệp.
Host Hùng Linh: Misfit có thể coi như là cơ duyên đến từ ông xã và là một business rất thành công của hai vợ chồng. Vậy điều gì khiến hai người quyết định bán Misfit cho đối tác ngay khi công ty đang rất phát triển?
Lê Diệp Kiều Trang: Từ khi thành lập đến lúc bán công ty chỉ trong khoảng 3-4 năm, và Misfit đã rất thành công. Trước hết mình nghĩ may mắn đóng vai trò quan trọng. Thứ hai, công ty đã đi rất nhanh. Nếu nhìn lại hành trình của công ty, trong thời gian ngắn, Misfit đã đạt được nhiều điều ấn tượng.
Mình nghĩ Misfit thành công nhờ sự kết hợp giữa công nghệ và thương mại hoá, điều không dễ dàng đối với các công ty công nghệ. Khi làm về công nghệ, thường các bạn đắm chìm trong việc phát triển sản phẩm, không có thời gian hay quyết tâm để theo đuổi thương mại hoá, còn Misfit đã làm được cả hai.
Điều đặc biệt, Misfit tập trung vào thiết kế, khiến sản phẩm không chỉ giúp người dùng đo lường các chỉ số sức khoẻ mà sản phẩm còn phải đẹp. Việc phối hợp giữa các đội ngũ khác nhau, từ Marketing đến mở rộng thị trường và supply chain, đã giúp Misfit sản xuất hàng triệu sản phẩm và đưa đến hơn 40 thị trường, gõ cửa các chuỗi bán lẻ lớn như Bestbuy và Apple Stores. Đó là kết quả của teamwork hiệu quả, giúp công ty phát triển nhanh và hoàn thiện, thu hút được nhà đầu tư muốn mua lại công ty.
Nếu phải làm lại, mình nghĩ có nhiều điều mình có thể làm tốt hơn. Nhưng khi làm khởi nghiệp, mình học được rằng không nên quá cầu toàn, cái gì đủ thì chấp nhận. Nhìn lại Misfit, mình cảm thấy mãn nguyện. Việc tạo ra giá trị trong 4 năm như vậy không dễ dàng và nếu quay lại, mình vẫn chọn đi nhanh và tạo giá trị để đóng góp cho nền kinh tế.
2. Chủ tịch quỹ đầu tư không muốn trở thành … “Đầu tư chuyên nghiệp”!
Host Hùng Linh: Sau khi bán Misfit, Trang và chồng đồng sáng lập Quỹ Alabaster theo dạng family office. Tại sao Trang lại chọn mô hình này?
Lê Diệp Kiều Trang: Thực tế, mình không muốn lập quỹ đầu tư kiểu truyền thống sẽ tốn nhiều thời gian để gọi vốn, báo cáo với nhà đầu tư, dù Alabaster cũng đầu tư mạo hiểm vào các startup công nghệ tương tự như các quỹ đầu tư mạo hiểm (Venture Capital – VC). Trong thời gian vừa qua, mình không coi bản thân là người trong giới đầu tư, chỉ là người khởi nghiệp có năng lực tìm ra công ty công nghệ tốt giúp quỹ đầu tư và hy vọng mang lại lợi nhuận.
Do đó, hình thức family office được hình thành trước hết dựa vào năng lực tìm và đánh giá triển vọng của các công ty mình và anh Sơn tìm được. Thứ hai, để thành lập family office, mình phải bỏ tiền riêng vào các công ty này.
Chẳng hạn, khi đầu tư vào công ty A, mình có thể kêu gọi được tiền từ các quỹ khác để đầu tư chung. Các nhà đầu tư trong các quỹ VC có mối quan hệ sâu sắc và tin tưởng vào đánh giá của mình, sẽ cùng co-investment này giúp giảm bớt công việc phải gọi vốn và tránh mất thời gian quản lý quỹ.
Còn việc lập ra Alabaster là cơ duyên, mình với anh Sơn không phải tốn quá nhiều thời gian vào đó. Việc gặp gỡ các công ty trong cộng đồng khởi nghiệp rất tự nhiên, vì mình muốn giúp đỡ cộng đồng này. Mặc dù không đầu tư vào tất cả các công ty, nhưng mình vẫn tư vấn, hỗ trợ và động viên họ.
Số lượng công ty mình đầu tư chỉ là một phần nhỏ trong những công ty mình hỗ trợ. Alabaster không phải là quỹ đầu tư chuyên nghiệp, và từ 2016 đến nay, mình vẫn giữ nó như một family office để không bị chi phối bởi các hoạt động đầu tư chuyên nghiệp.
Host Hùng Linh: Alabaster đã đầu tư vào những ngành nào?
Lê Diệp Kiều Trang: Alabaster đầu tư vào một số ngành như material science (công nghệ về vật liệu) bao gồm các công ty như in 3D carbon fibre, và các công ty phát triển vật liệu tái chế; các công ty về trí tuệ nhân tạo và ứng dụng công nghệ dữ liệu trong các lĩnh vực khác nhau.
Mình cũng đầu tư vào food technology – ngành công nghệ thực phẩm, sử dụng protein tổng hợp thay thế protein động vật, giúp ngành công nghệ thực phẩm trong tương lai có thể tăng quy mô mà không ảnh hưởng nhiều đến môi trường như cách chăn nuôi hiện tại.
Host Hùng Linh: Alabaster đi theo hình thức quỹ family office – khá hiếm ở Việt Nam. Mô hình này chủ yếu vào giai đoạn đầu của các startup. Vậy thách thức khi đầu tư vào giai đoạn sớm như vậy là gì?
Lê Diệp Kiều Trang: Tính đến nay, mình đã đầu tư vào hơn 30 startup công nghệ và gọi vốn được khoảng 150 triệu USD cho các công ty này. Người trong cộng đồng khởi nghiệp luôn có tầm nhìn về tương lai. Vậy trong số đó, ai là người đáng để đầu tư? Đây là thách thức lớn nhất.
Ý tưởng là một phần, nhưng con người cũng rất quan trọng. Bạn có thể hình dung rằng từ giai đoạn ý tưởng đến khi xây dựng được công nghệ và đưa vào ứng dụng trong đời sống là hành trình rất dài. Ai sẽ có lập trường và ý chí để đi xa? Ngoài ra, họ cần có năng lực về khoa học công nghệ để phát triển sản phẩm, cũng như năng lực quản lý và kinh doanh để đưa sản phẩm ra thị trường. Đây cũng là yếu tố quan trọng.
Một điểm nữa là khi nhà khoa học có ý tưởng, họ sẽ trung thực với suy nghĩ của mình và chia sẻ thông tin. Tuy nhiên, vẫn còn chặng đường dài để phát triển công nghệ. Ai sẽ có cái đầu lạnh để đánh giá xem liệu ý tưởng này có đến đích không và liệu nó sẽ tạo ra công nghệ hay chỉ là phát minh khoa học? Nếu chỉ là phát minh, rất khó cho nhà đầu tư thoái vốn.
Trong khi đó, với nhà đầu tư mạo hiểm, việc quan trọng là làm sao để có thể thoái vốn và thu lại lợi nhuận. Do đó, đánh giá trung thực và tỉnh táo trong việc xác định liệu ý tưởng sẽ phát triển thành công nghệ hay chỉ dừng lại ở phát minh là năng lực rất quan trọng của nhà đầu tư mạo hiểm.
Host Hùng Linh: Sau khi bán Misfit, Trang cùng chồng lập ra quỹ Alabaster. Tuy nhiên, cùng thời gian đó Trang cũng quyết định làm việc cho Facebook và Go-Viet. Vì sao Trang vừa lập một công ty đầu tư của chính mình, lại vừa đi làm thuê cho một công ty khác như vậy?
Lê Diệp Kiều Trang: Thật sự là mình rất muốn học hỏi thêm. Trước giai đoạn khởi nghiệp, mình đã làm ở những công ty lớn như Mckinsey đi tư vấn rất nhiều nơi và cũng học được rất nhiều. Mình hiểu rằng, làm ở những công ty như vậy có giá trị của nó trong việc phát triển bản thân.
Đối với Facebook, mình cực kì bị lôi cuốn bởi thị trường mà họ đang phát triển. Giai đoạn từ năm 2018, Facebook phát triển như là vũ bão, rồi họ mua Instagram… và đặc biệt là sự tăng trưởng của họ ở thị trường Việt Nam.
Việt Nam là một thị trường rất lớn của Facebook. Ở đây, hầu như mọi người đều tương tác với nhau trên Facebook. Vì thế, khi họ tìm CEO đầu tiên cho thị trường Việt Nam, mình coi đó là một cơ hội để thử thách chính mình nên không thể nào mà bỏ qua được. Nên Facebook tuyển dụng và người ta chọn mình, mình sẵn sàng tham gia ngay.
3. Hiệu quả đầu tư của Alabaster ra sao?
Host Hùng Linh: Đã thành lập được 8 năm, Trang đánh giá hiệu quả hoạt động của quỹ Alabaster ra sao?
Lê Diệp Kiều Trang: Trong 8 năm vừa qua, nếu nói theo các chỉ số về đầu tư, Alabaster cũng tương tự như các quỹ VC (Venture Capital – đầu tư mạo hiểm) khác và có chút nhỉnh hơn. Có những công ty Alabaster đầu tư đã thất bại, đóng cửa, có những công ty đang gặp khó khăn và chưa có lối ra, có những công ty hoạt động tốt và có những công ty đã đạt mức Unicorn (vốn hóa trên 1 tỷ USD). Tính về số lượng unicorn và chia ra số tiền đã bỏ vào, đến nay Alabaster khá hơn một chút so với các quỹ đầu tư tương đương.
Host Hùng Linh: Tại sao, Alabaster chưa đầu tư nhiều vào các công ty công nghệ Việt Nam?
Lê Diệp Kiều Trang: Đầu tiên, trọng tâm đầu tư của Alabaster là các ngành công nghệ mà ở Việt Nam chưa có công ty phát triển. Nếu vì cảm tình mà không có đủ sự kỷ luật và nghiêm khắc trong công tác lựa chọn và thẩm định sẽ là điều tối kỵ đối với nhà đầu tư.
Thứ hai, trong số các startup ở Việt Nam, những công ty có hàm lượng công nghệ cao không nhiều. Ở Việt Nam, nhiều công ty chú trọng ứng dụng công nghệ hơn là phát minh. Trong khi đó, Alabaster hướng tới các giải pháp sáng tạo và phát minh, chứ không phải ứng dụng công nghệ hiện có. Thêm nữa, các đối tác quỹ đầu tư mạo hiểm của Alabaster ở Mỹ cũng có trọng tâm đầu tư (investment thesis) là những công ty có bề dày công nghệ, nên nếu Alabaster đầu tư vào công ty ứng dụng công nghệ sẽ không gọi được vốn đồng đầu tư (co-onvestment) từ các nhà đầu tư đối tác.
Host Hùng Linh: Trang từng nói đầu tư vào con người là quan trọng nhất khi đầu tư vào các công ty khởi nghiệp công nghệ. Tại sao lại như vậy?
Lê Diệp Kiều Trang: Để xây dựng công ty từ con số 0 đến 1 rất khác so với việc phát triển từ 10 lên 11. Người đi từ 0 đến 1 phải có ý chí, quyết tâm và sự kiên cường để vượt qua khó khăn. Họ cần có khả năng vừa phát triển công nghệ, vừa quản lý con người và phát triển thị trường. Nếu không làm được cả ba, họ có thể thu hút những người khác để cùng phát triển công ty.
Vì vậy, yếu tố con người là vô cùng quan trọng, đặc biệt trong các công ty khởi nghiệp công nghệ. Nhiều người nghĩ ý tưởng quan trọng, nhưng thực tế chứng minh rằng những công ty mình đầu tư có thể không thành công dù lúc đầu có ý tưởng hay.
Nhờ sức mạnh nội lực, khi gặp khó khăn, họ sẽ xoay chuyển công ty bằng các ý tưởng mới, đôi khi ngược hẳn so với ban đầu và thành công. Thành công này đến từ những người khởi nghiệp, không phải từ công nghệ hay ý tưởng ban đầu.
4. Làm chủ quỹ Alabaster nhẹ nhàng hơn!
Host Hùng Linh: Từ góc độ một quỹ đầu tư, khi tham gia cùng startup để xây dựng cơ nghiệp, làm thế nào để tìm định hướng cho họ xây dựng doanh nghiệp lớn mạnh?
Lê Diệp Kiều Trang: Những quỹ đầu tư không chỉ mang lại tài chính mà còn giúp đỡ các công ty họ đầu tư thành công. Mức độ tham gia của họ cũng khác biệt khá lớn. Quỹ VC lớn thường tham gia ở vòng B, C, nhưng mức độ hỗ trợ chỉ dừng lại ở việc Họp hội đồng quản trị mỗi quý hoặc giới thiệu người này, người kia, và khó có thể hỗ trợ công ty nhiều hơn.
Ngược lại, các quỹ như Alabaster, với danh mục đầu tư nhỏ hơn, có thể chăm sóc các công ty nhiều hơn. Trong khoảng 30 công ty này, mình dành nhiều thời gian hơn cho 3 công ty, thậm chí tham gia điều hành, còn các công ty khác chỉ tham gia trong kỳ họp Hội đồng quản trị. Mình không thể hỗ trợ đều đặn, nhưng nếu họ cần, mình sẽ giúp.
Hình thức đầu tư tài chính kèm hỗ trợ công việc là xu hướng mình đang thử nghiệm cho thị trường Việt Nam. Sau thời gian dài tìm hiểu các công ty ở Việt Nam, mình nhận thấy các bạn khởi nghiệp còn khá non trẻ. Mặc dù các bạn có tính cách tốt và có thể vượt qua thử thách, nhưng với 5-7 năm kinh nghiệm trong thị trường nhỏ, các bạn chưa đủ kinh nghiệm.
Nếu mình dành nhiều thời gian hơn cho các bạn, sẽ giúp các bạn phát triển. Vì thế, gần đây, mình đầu tư vào Alabaster theo hướng mới, gọi là venture studio. Đây là mô hình quỹ đầu tư mà trong đó, quỹ tham gia rất nhiều vào các công ty khởi nghiệp. Ví dụ, khi một người khởi nghiệp thành lập công ty, họ có thể giỏi công nghệ nhưng khó tìm người giỏi kinh doanh. Với venture studio, mình sẽ tham gia cùng 2-3 người khởi nghiệp để tạo lòng tin và giúp họ làm việc hiệu quả.
Trong venture studio, việc tuyển dụng các middle manager cũng rất khó cho các công ty khởi nghiệp. Công ty khởi nghiệp có thể thu hút người trẻ, ít kinh nghiệm, nhưng khó tìm được người có kinh nghiệm để phát triển phòng ban và đẩy mạnh thị trường. Các middle manager thường tìm cơ hội ở các công ty lớn hơn.
Vì vậy, venture studio sẽ tuyển các middle manager này và chia sẻ giữa các công ty trong danh mục đầu tư của mình. Ví dụ, một công ty cần đẩy thị trường digital marketing có thể sử dụng team digital marketing của Alabaster. Sau khi công ty đó phát triển, đội ngũ marketing sẽ chuyển sang hỗ trợ công ty khác.
Với hình thức này, các công ty khởi nghiệp có thể đẩy nhanh tiến độ phát triển mà không gặp phải rào cản về tuyển dụng hay con người.
Host Hùng Linh: Cuộc sống của một người quản lý quỹ family office như Trang có khác gì so với người quản lý quỹ thông thường không?
Lê Diệp Kiều Trang: Nhất định có, và mình nghĩ khác nhiều. Tính chủ động của người quản lý quỹ family office cao hơn rất nhiều vì đã có sự tin tưởng nhất định từ các đối tác đầu tư. Các đối tác của quỹ thường là bạn bè, người thân, gia đình, có những hạng mục thành công, hạng mục thất bại và khi công ty gặp vấn đề, tất cả cùng nhảy vào giải quyết. Chính vì trải qua nhiều biến cố và thành công cùng nhau, sự tin tưởng giúp giảm rất nhiều công việc quản lý quỹ.
Mình cũng không có áp lực phải gọi vốn. Khi tìm được công ty đủ tốt để các nhà đầu tư cùng tham gia, không cần phải gọi vốn lớn. Nếu không thuyết phục được các nhà đầu tư lớn hơn, mình phải xem lại nhận xét về công ty. Do đó, mình cảm thấy làm đầu tư ở giai đoạn này rất nhẹ nhàng so với thời làm investment banker.
5. Đừng chỉ nghĩ thị trường lên hay xuống, Hãy nghĩ về giá trị mà công ty đem lại cho xã hội
Host Hùng Linh: Kinh nghiệm làm startup và lập quỹ đầu tư giúp ích gì cho Trang trong việc lựa chọn cổ phiếu hoặc tìm kiếm cổ phiếu để đầu tư?
Lê Diệp Kiều Trang: Bài học đầu đời của mình là khi đầu tư tiền của mình là mình không đủ kỷ luật. Còn khi đầu tư tiền của người khác, luôn có chính sách về đầu tư và người khác sẽ kiềm chế mình khi mình quá trớn.
Khi đầu tư cá nhân, rất quan trọng phải tự kỷ luật hoặc có người thân giúp đỡ. Qua nhiều năm đầu tư, mình nhận ra chỉ nhận được lợi nhuận khi bỏ công sức để theo dõi. Đừng nhìn vào cổ phiếu hay danh mục đầu tư lên cao rồi tham gia vì người khác kiếm được tiền. Thường những cổ phiếu đó cũng rớt nhanh, và mình sẽ là người thoái vốn không kịp. Đây là nguyên tắc cơ bản của nghề trader – nghề đầu tiên của mình.
Khi làm trader, hằng ngày mình phải theo dõi thị trường rất nhiều, hiểu rõ sản phẩm mình mua bán. Quyết định mua bán phải có thông tin, không chỉ nghe ngóng mà phải có phân tích và đánh giá. Trong đầu tư lòng tham dễ dẫn dắt, nhưng phải để thông tin và sự phân tích dẫn đường. Sau này, mình đầu tư vào nhiều hạng mục như nhà đất, cổ phiếu, bitcoin, và chỉ khi theo dõi thường xuyên, mình mới có lời. Nếu không theo dõi, sẽ chắc chắn thua.
Những khoản lợi nhuận không bỏ công sức theo dõi thường thì của thiên cũng trả địa thôi!
Host Hùng Linh: Trong quá trình đầu tư và quản lý tài chính cá nhân, kỷ niệm nào Trang nhớ nhất?
Lê Diệp Kiều Trang: Mình toàn nhớ những kỷ niệm mất tiền (cười). Thật ra, ai đầu tư tài chính cũng sẽ như vậy. Những lúc kiếm được nhiều tiền ít nhớ hơn lúc mất tiền, vì mất tiền rất đau. Một trong những kỷ niệm mình nhớ nhất là khi đầu tư tài chính giai đoạn đầu tiên, mới tốt nghiệp ra trường, về Việt Nam đầu tư vào thị trường chứng khoán.
Một lỗi mà mình mắc là đầu tư theo áp lực xã hội, có nghĩa là khi bạn bè nói công ty này rất hay, mã cổ phiếu này rất hay. Đây là gia đình hay bạn bè gì đó của họ, chỉ có một số ít người mới có thể mua được cổ phiếu này. Trang có mua không? Thường khi nghe vậy mình nghĩ đây là cơ hội hiếm hoi, làm mình thiên vị, mất tỉnh táo và không còn công bằng nữa, lao theo những cơ hội mình nghĩ là hiếm hoi đó.
Đáng lý ra khi là nhà đầu tư nghiêm túc, mình phải phân tích như một khoản đầu tư thông thường, xem có đủ thông tin không, nếu có đủ thông tin thì xem tại sao nó có tương lai, và tương lai cũng rất quan trọng trong chuyện lúc nào sẽ exit. Khi đầu tư đừng để tình cảm, mối quan hệ xen vào, vì thường nó sẽ dẫn dắt mình đến những khoản đầu tư kém lợi nhuận hơn.
Host Hùng Linh: Là người đã thành công trong lĩnh vực đầu tư, Trang có lời khuyên gì cho các bạn trẻ hoặc những người muốn theo đuổi sự nghiệp đầu tư tài chính tại Việt Nam?
Lê Diệp Kiều Trang: Nếu nhìn lại, mình nghĩ để phát triển sự nghiệp đầu tư, các bạn không nên chỉ tập trung vào kỹ thuật đầu tư hay kỹ thuật tài chính. Lúc mới bắt đầu, mình luôn nghĩ những kiến thức và kỹ thuật tài chính rất kì diệu và mình là một trong những người hiếm hoi biết được chúng. Tuy nhiên, càng đi lâu, mình nhận ra kỹ thuật khó nhưng không phải là yếu tố quyết định đầu tư. Điều quan trọng là đánh giá công ty như thế nào, thông tin từ thị trường càng chính xác, khả năng phân tích càng chuẩn, đó mới là yếu tố quyết định thành công của khoản đầu tư.
Sau nhiều năm, mình nhận ra rằng trong ngành đầu tư, gừng càng già càng cay. Những nhà đầu tư có nhiều năm kinh nghiệm sẽ có đánh giá sâu sắc hơn so với hồi còn trẻ và so với nhiều bạn trẻ, trong đó có mình. Nhưng không có nghĩa là tuổi tác quyết định lợi thế, mà là kinh nghiệm giúp họ có nhận định sắc sảo hơn về thị trường.
Vì vậy, nếu các bạn theo ngành đầu tư, đừng nóng vội, hãy coi nghề này là một nghề suốt đời, đi 40-50 năm. Mỗi khi thất bại, đừng hoảng sợ, coi đó là bài học xương máu. Mỗi lần thất bại, phải tự hỏi mình nếu làm lại, mình sẽ làm gì tốt hơn. Lần sau sẽ làm tốt hơn lần trước.
Kiến thức và kinh nghiệm thực tế khi đầu tư là điều ai cũng phải có, đặc biệt với những bạn làm trong lĩnh vực công nghệ hoặc không gần gũi với ngành tài chính, các bạn thường ngại và không muốn tìm hiểu. Tuy nhiên, nó không khó và là một kỹ năng cần có để không bị bỏ lại phía sau trong thị trường này.
Một điều mình muốn chia sẻ là khi đầu tư, đừng chỉ nghĩ thị trường này lên hay xuống mà hãy nghĩ về giá trị mà công ty đem lại cho xã hội. Khi đầu tư lâu dài, điều này phù hợp với nhu cầu của đa số nhà đầu tư vì mục tiêu của họ là tăng trưởng tài sản gia đình một cách bền vững. Những công ty bền vững thường phù hợp với những người không cần theo dõi thị trường hàng ngày và sẽ giúp các bạn đầu tư hiệu quả mà ít căng thẳng hơn.
Bài: Bình Minh
Ảnh: Việt Hùng – Lê Hải
Thiết kế: Hương Xuân
Nguồn: https://markettimes.vn/chu-tich-quy-alabaster-le-diep-kieu-trang-hay-coi-dau-tu-la-mot-nghe-suot-doi-va-nghi-ve-gia-tri-cong-ty-dem-lai-cho-xa-hoi-69692.html
Dieter R,
OpenAI o3 nổi bật như một mô hình AI có khả năng lập luận mạnh mẽ nhất từ trước đến nay. Mô hình này thể hiện xuất sắc trong việc giải quyết các bài toán phức tạp và đã đạt thành tích ấn tượng với độ chính xác 91,6% trong Kỳ thi Toán học American Invitational Mathematics Examination (AIME) 2025.
Năng lực của o3 bao trùm nhiều lĩnh vực từ lập trình, toán học, khoa học cho đến nhận thức thị giác. So với phiên bản tiền nhiệm, mô hình này giảm 20% lỗi nghiêm trọng trong các tác vụ nền tảng, mặc dù tiêu tốn gấp 10 lần tài nguyên tính toán.
OpenAI o3 thể hiện bước tiến vượt bậc so với các mô hình tiền nhiệm. Kể từ ngày ra mắt 16 tháng 4 năm 2025, mô hình O-series mới nhất này áp dụng cơ chế lập luận mô phỏng, cho phép nó “suy ngẫm” trước khi đưa ra phản hồi. ChatGPT o3 tích hợp liền mạch nhiều công cụ, tạo nên trải nghiệm đa dạng. Mô hình này có khả năng tự quyết định thời điểm sử dụng tìm kiếm web và phân tích dữ liệu Python. Phiên bản o3 đầy đủ mang đến khả năng lập luận toàn diện nhất với với cửa sổ ngữ cảnh khổng lồ lên tới 200.000 token, trong khi các biến thể nhỏ gọn hơn sẽ được ra mắt trong tương lai.
Hãy cùng tìm hiểu những đặc điểm nổi bật của o3, từ khả năng lập luận trực quan đến vai trò của nó trong Khung Chuẩn bị mới “Preparedness Framework” của OpenAI. Mô hình này đánh dấu một bước tiến quan trọng khi là mô hình AI đầu tiên tích hợp các tính năng an toàn như cơ chế sắp xếp có chủ đích – một bước đột phá trong việc phát triển AI có trách nhiệm.
Video Tutorial: OpenAI o3 và o4-mini – Bước tiến mới trong AI
OpenAI o3 là gì và nó khác biệt như thế nào?
OpenAI o3 đánh dấu một bước nhảy vọt trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, Ra mắt vào ngày 16 tháng 4 năm 2025, o3 là một phần trong dòng mô hình lập luận chuyên sâu của OpenAI. Trong khi các mô hình ngôn ngữ truyền thống chủ yếu tập trung vào việc tạo ra văn bản tổng quát, dòng o-series lại đi theo một hướng khác biệt. Mục tiêu của nó là nâng cao khả năng lập luận, tạo nên sự khác biệt rõ rệt so với các mô hình GPT quen thuộc của OpenAI.
Sự phát triển từ o1 đến o3
OpenAI lần đầu tiên tiết lộ o1 (tên mã “Strawberry”) vào tháng 9 năm 2024. Công ty đã mở rộng quyền truy cập o1 cho nhiều người hơn vào ngày 5 tháng 12 năm 2024. Chỉ hai tuần sau, họ đã xem trước o3 trong sự kiện ’12 Ngày Shipmas’ của họ. Tiến độ nhanh chóng này cho thấy sự cống hiến kiên định của họ đối với khả năng lập luận tốt hơn.
Những cải tiến rất ấn tượng. O3 mắc ít hơn 20% lỗi lớn so với o1 khi xử lý các nhiệm vụ thực tế khó khăn. Nó thực sự tỏa sáng trong lập trình, tư vấn kinh doanh và sáng tạo ý tưởng. Nhìn vào các thước đo cụ thể, o3 đạt độ chính xác 69,1% trong bài kiểm tra lập trình Verified SWE-bench, vượt trội hơn phiên bản tiền nhiệm. Mô hình này cũng đạt điểm ấn tượng 87,7% trong bài kiểm tra GPQA Diamond cho các vấn đề khoa học cấp độ chuyên gia.
Lý do OpenAI bỏ qua phiên bản o2
Bạn có thể nhận thấy không có mô hình OpenAI o2. Công ty đã nhảy thẳng từ o1 sang o3 vì vấn đề thương hiệu—”O2″ thuộc về một công ty viễn thông Anh do Telefonica UK điều hành. Sam Altman, CEO của OpenAI, nói rằng họ đã đưa ra lựa chọn này “vì sự tôn trọng” đối với Telefonica. Quyết định đặt tên này thực sự đã giúp OpenAI bằng cách làm cho mô hình có vẻ tiên tiến hơn.
Lập luận mô phỏng (Simulated reasoning) đối đầu với các mô hình ngôn ngữ lớn truyền thống
O3 hoạt động khác với các mô hình ngôn ngữ lớn truyền thống. GPT-4 và các mô hình tương tự xuất sắc trong các tác vụ ngôn ngữ chung và nhận dạng mẫu. Tuy nhiên, O3 sử dụng lập luận mô phỏng thay đổi toàn bộ cách tiếp cận xử lý thông tin của nó.
Lập luận mô phỏng này cho phép o3 dừng lại và suy nghĩ về quá trình tư duy nội tại của nó trước khi phản hồi—tương tự như cách con người suy nghĩ. Mô hình chia các vấn đề lớn thành các phần nhỏ hơn và khám phá các cách tiếp cận khác nhau. Nó kiểm tra lập luận của chính mình trước khi đưa ra câu trả lời. Cách tiếp cận này khác với các mô hình ngôn ngữ lớn thông thường chủ yếu sử dụng nhận dạng mẫu và dự đoán.
O3 suy nghĩ cẩn thận hơn về các thách thức phức tạp cần tư duy phân tích sâu sắc. Mô hình hoạt động tốt hơn trong toán học, lập trình và lập luận khoa học. Cách tiếp cận thận trọng này dẫn đến độ chính xác cao hơn trên các vấn đề khó, mặc dù mất nhiều thời gian hơn một chút để phản hồi.
Hiểu về o3-mini và o4-mini
Sự phát triển của các mô hình lập luận của OpenAI dẫn đến các phiên bản hiệu quả được thiết kế để tiết kiệm chi phí và ứng dụng chuyên biệt. Những mô hình “mini” này cung cấp khả năng ấn tượng trong khi giữ yêu cầu tính toán thấp hơn và thời gian phản hồi nhanh hơn.
o3-mini là gì?
OpenAI đã cho ra mắt o3-mini vào ngày 31 tháng 1 năm 2025, đánh dấu sự xuất hiện của mô hình lập luận nhỏ gọn đầu tiên của họ. Mô hình này đáp ứng các tính năng được nhà phát triển yêu cầu nhiều nhất, bao gồm khả năng gọi hàm, Structured Outputs, và developer messages. Là một giải pháp thay thế tiết kiệm chi phí cho mô hình o3 đầy đủ, o3-mini thể hiện xuất sắc trong các lĩnh vực STEM—đặc biệt mạnh mẽ trong khoa học, toán học và lập trình—đồng thời duy trì độ trễ thấp hơn.
Các chuyên gia thử nghiệm nhận thấy o3-mini tạo ra câu trả lời chính xác và rõ ràng hơn so với o1-mini, với 56% thời gian họ ưu tiên chọn phản hồi từ o3-mini. Mô hình này giảm 39% lỗi nghiêm trọng (major errors) khi xử lý các câu hỏi nền tảng khó so với o1-mini. Thời gian phản hồi cũng được cải thiện đáng kể, nhanh hơn 24% so với o1-mini, trung bình chỉ mất 7,7 giây so với 10,16 giây của phiên bản tiền nhiệm.
Giải thích về o3-mini-low, medium và high
Ba biến thể của o3-mini tồn tại dựa trên nỗ lực lập luận: thấp, trung bình và cao. Các nhà phát triển có thể tối ưu hóa cho các trường hợp sử dụng cụ thể—chọn quá trình suy nghĩ sâu hơn cho các vấn đề phức tạp hoặc ưu tiên tốc độ khi độ trễ quan trọng.
O3-mini phù hợp với hiệu suất của o1 trong các đánh giá lập luận và trí thông minh đầy thách thức với nỗ lực lập luận trung bình, bao gồm AIME và GPQA. Các tùy chọn lập luận cao cung cấp khả năng phân tích cải thiện với chi phí thời gian phản hồi hơi lâu hơn. Vì vậy, tất cả người dùng ChatGPT trả phí đều nhận được quyền truy cập vào cả o3-mini (sử dụng lập luận trung bình theo mặc định) và o3-mini-high trong bộ chọn mô hình.
Phiên bản 1 (Dịch sát nghĩa):
O4-mini là gì và nó so sánh với o3-mini như thế nào
OpenAI đã phát hành o4-mini cùng với o3 vào ngày 16 tháng 4 năm 2025, như một mô hình nhỏ hơn được tối ưu hóa cho lập luận nhanh và tiết kiệm chi phí. Mô hình nhỏ gọn này thể hiện hiệu suất đáng chú ý cho kích thước của nó và xuất sắc trong các nhiệm vụ toán học, lập trình và thị giác.
O4-mini vượt trội hơn o3-mini trong cả các nhiệm vụ STEM và phi STEM trong các đánh giá của chuyên gia, bao gồm các lĩnh vực khoa học dữ liệu. Phản hồi của người dùng cho thấy kết quả hỗn hợp—o4-mini cung cấp thông lượng cao hơn và giới hạn sử dụng cao hơn so với o3, nhưng một số người dùng báo cáo vấn đề với việc tạo mã và tính nhất quán so với o3-mini-high.
O4-mini có các biến thể lập luận tiêu chuẩn và cao, với phiên bản cao mất nhiều thời gian hơn để tạo ra câu trả lời có khả năng đáng tin cậy hơn.
Các khả năng chính của o3
O3 của OpenAI nổi bật so với các mô hình AI truyền thống với những khả năng đột phá. Mô hình học thông qua học tăng cường quy mô lớn và thể hiện kỹ năng đáng chú ý trên nhiều lĩnh vực. Điều này khiến nó trở thành một công cụ mạnh mẽ để giải quyết các vấn đề phức tạp.
Lập luận nâng cao và chuỗi suy nghĩ
OpenAI đã huấn luyện mô hình o3 để “suy nghĩ” trước khi đưa ra câu trả lời thông qua cái mà họ gọi là “chuỗi tư duy riêng tư”. Mô hình này lập kế hoạch trước và lập luận thông qua các nhiệm vụ bằng cách thực hiện các bước suy luận trung gian để giải quyết vấn đề. O3 có khả năng phân tích các thách thức phức tạp và cân nhắc nhiều phương pháp tiếp cận khác nhau. Nó tự đánh giá quá trình lập luận của mình trước khi đưa ra câu trả lời cuối cùng. Mặc dù quá trình này đòi hỏi nhiều sức mạnh tính toán hơn và mất nhiều thời gian hơn để phản hồi, nhưng kết quả đầu ra lại chính xác hơn đáng kể.
Visual reasoning: suy nghĩ bằng hình ảnh
Một trong những bước đột phá lớn nhất của o3 là biết cách lập luận với hình ảnh trực tiếp trong chuỗi suy nghĩ của nó. Mô hình không chỉ nhìn thấy hình ảnh – nó suy nghĩ với chúng. O3 làm việc với hình ảnh do người dùng tải lên bằng cách sử dụng các công cụ khác nhau. Nó cắt, phóng to, xoay và áp dụng các kỹ thuật xử lý khác. Điều này giúp o3 phân tích hình ảnh mờ, đảo ngược hoặc chất lượng thấp. Tính năng này chứng tỏ giá trị trong việc giải thích bảng trắng (whiteboards), sơ đồ sách giáo khoa hoặc phác thảo vẽ tay (hand-drawn sketches).
Sử dụng công cụ: duyệt web, lập trình, phân tích tệp
O3 kết hợp lập luận tiên tiến với các khả năng công cụ chi tiết. Bao gồm duyệt web, lập trình Python, phân tích hình ảnh, xử lý tệp và các tính năng bộ nhớ. Các công cụ không chỉ có sẵn – o3 biết chính xác khi nào và cách sử dụng chúng trong quá trình lập luận. Ví dụ, xem cách nó tìm kiếm dữ liệu tiện ích trên web, viết mã Python để dự báo và tạo biểu đồ giải thích – tất cả trong một tương tác.
Tự kiểm tra sự thật và tính năng bộ nhớ
O3 sử dụng sự sắp xếp có cân nhắc để lập luận về các chính sách an toàn khi nó phản hồi các lời nhắc có khả năng không an toàn. Tự kiểm tra sự thật tích hợp giúp phản hồi chính xác hơn. Mô hình cũng nhớ các chi tiết hữu ích giữa các cuộc trò chuyện. Điều này dẫn đến các phản hồi được tùy chỉnh và phù hợp.
Performance trong toán học, lập trình và khoa học
O3 cho thấy kết quả đặc biệt xuất sắc trong các lĩnh vực kỹ thuật:
- Toán học: Độ chính xác 91,6% trên AIME 2024 (so với 74,3% của o1)
- Lập trình: Độ chính xác 69,1% trên SWE-bench Verified (so với 48,9% của o1)
- Khoa học: Độ chính xác 83,3% trên thước đo GPQA Diamond
Safety, access, and pricing
OpenAI đang dẫn đầu trong việc triển khai an toàn và có trách nhiệm các mô hình lập luận của mình. Tài liệu an toàn mới nhất của họ cho thấy cách o3 và o4-mini áp dụng nhiều lớp bảo vệ, vừa ngăn chặn việc sử dụng sai mục đích, vừa hỗ trợ các ứng dụng có ích.
Deliberative alignment: Phương pháp an toàn mới
OpenAI đã phát triển phương pháp sắp xếp có chủ đích – một kỹ thuật an toàn đột phá giúp các mô hình lập luận hiểu trực tiếp các thông số kỹ thuật an toàn do con người viết. Khác với các phương pháp cũ, nơi các mô hình học hành vi mong muốn từ các ví dụ được gắn nhãn, o3 giờ đây có thể suy ngẫm về các thông số này trước khi đưa ra câu trả lời.
Cách tiếp cận này giúp o3 vượt trội hơn GPT-4o trong việc đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn nội bộ và bên ngoài. Nó giảm thiểu các kết quả có hại và tránh việc từ chối không cần thiết đối với nội dung an toàn. Đây là một bước tiến vượt bậc so với các phương pháp an toàn truyền thống chỉ dựa vào đào tạo từ các ví dụ.
Preparedness Framework v2
Khung Chuẩn bị phiên bản 2 của OpenAI giờ đây xem xét năm tiêu chí rủi ro: tính khả thi, khả năng đo lường, mức độ nghiêm trọng, tính mới hoàn toàn và liệu rủi ro xảy ra tức thì hay không thể khắc phục.
Khung này đặt ra hai ngưỡng rõ ràng – Khả năng cao và Khả năng quan trọng – kèm theo các cam kết hoạt động cụ thể. O3 và o4-mini đã trải qua đánh giá trong ba lĩnh vực: mối đe dọa sinh học/hóa học, an ninh mạng và khả năng tự cải thiện của AI. Cả hai mô hình đều duy trì dưới ngưỡng ‘Cao’ của khung trong mọi hạng mục.
Cách truy cập o3 và o4-mini thông qua ChatGPT
Người dùng ChatGPT Plus, Pro và Team có thể truy cập o3, o4-mini và o4-mini-high trực tiếp từ bộ chọn mô hình. Người dùng Enterprise và Edu được truy cập một tuần sau khi phát hành ban đầu. Mỗi cấp độ đăng ký có giới hạn khác nhau:
- Plus, Team, Enterprise & Edu: 100 tin nhắn hàng tuần với o3, 300 tin nhắn hàng ngày với o4-mini và 100 tin nhắn hàng ngày với o4-mini-high
- Pro: Truy cập gần như không giới hạn (tùy thuộc vào các biện pháp bảo vệ tự động)
- Miễn phí: Truy cập giới hạn vào o4-mini bằng cách chọn ‘Think’ trong trình soạn thảo
Giá API và giới hạn sử dụng
Các nhà phát triển có thể sử dụng o3 qua API với giá 254.148,34 VND cho mỗi triệu token đầu vào và 1.016.593,35 VND cho mỗi triệu token đầu ra. O4-mini có giá thấp hơn ở mức 27.956,32 VND cho mỗi triệu token đầu vào và 111.825,27 VND cho mỗi triệu token đầu ra. Người dùng cần xác minh tổ chức ở cấp độ 1-3 để truy cập o3, trong khi tất cả người dùng đã xác minh có thể sử dụng o4-mini. Cả hai mô hình đều hoạt động với cửa sổ ngữ cảnh 200k token và có thể xuất ra tối đa 100k token, điều này cung cấp nhiều không gian cho các tác vụ lập luận phức tạp.
Kết luận
OpenAI o3 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử phát triển AI, khi nó vượt xa khỏi việc đơn thuần so khớp mẫu để hướng tới khả năng lập luận đích thực. Những mô hình này hứa hẹn sẽ phát triển khả năng giải quyết vấn đề ngày càng tinh vi, đi kèm với các biện pháp an toàn được cải thiện. Dòng o chứng minh rằng tương lai của AI không nằm ở việc tạo ra các phản hồi đơn thuần, mà là ở khả năng lập luận thấu đáo trước những vấn đề phức tạp
Câu hỏi thường gặp
C1. Các tính năng chính của mô hình o3 của OpenAI là gì? OpenAI o3 là một mô hình AI tiên tiến sử dụng lập luận mô phỏng để xuất sắc trong các nhiệm vụ giải quyết vấn đề phức tạp. Nó có thể tạm dừng và suy ngẫm trước khi phản hồi, có khả năng lập luận trực quan và tích hợp các công cụ khác nhau như tìm kiếm web và lập trình Python. Mô hình cũng có các biện pháp an toàn nâng cao và cửa sổ ngữ cảnh khổng lồ 200.000 token.
C2. O3 so sánh như thế nào với các mô hình AI trước đây về mặt hiệu suất? O3 thể hiện những cải tiến đáng kể so với các phiên bản tiền nhiệm, mắc ít hơn 20% lỗi lớn trong các nhiệm vụ thực tế khó khăn. Nó đạt độ chính xác 91,6% trên AIME 2025, 69,1% độ chính xác trên điểm chuẩn lập trình SWE-bench Verified, và 87,7% trên điểm chuẩn GPQA Diamond cho các vấn đề khoa học cấp độ chuyên gia.
C3. O3-mini và o4-mini là gì, và chúng khác với mô hình o3 đầy đủ như thế nào? O3-mini và o4-mini là các phiên bản tinh gọn của mô hình o3, được thiết kế để tiết kiệm chi phí và ứng dụng chuyên biệt. Chúng cung cấp khả năng ấn tượng với yêu cầu tính toán thấp hơn và thời gian phản hồi nhanh hơn. O3-mini có các biến thể nỗ lực lập luận thấp, trung bình và cao, trong khi o4-mini được tối ưu hóa cho lập luận nhanh, tiết kiệm chi phí.
C4. Người dùng có thể truy cập các mô hình o3 và o4-mini như thế nào? Người dùng ChatGPT Plus, Pro, Team và Enterprise có thể truy cập o3, o4-mini và o4-mini-high thông qua bộ chọn mô hình. Giới hạn sử dụng thay đổi theo cấp độ đăng ký. Đối với các nhà phát triển, cả hai mô hình đều có sẵn thông qua API với cấu trúc giá khác nhau. Người dùng miễn phí có quyền truy cập hạn chế vào o4-mini bằng cách chọn ‘Think’ trong trình soạn thảo.
C5. Các biện pháp an toàn nào được triển khai trong mô hình o3? O3 kết hợp một phương pháp an toàn mới gọi là sắp xếp có cân nhắc, dạy mô hình lập luận rõ ràng về các thông số kỹ thuật an toàn. Nó cũng có khả năng tự kiểm tra sự thật và được đánh giá theo Khung Chuẩn bị v2 cập nhật của OpenAI, đánh giá rủi ro trên các tiêu chí khác nhau để đảm bảo triển khai AI có trách nhiệm.
Dieter R.
-
Video4 months agoVideo Truyền Cảm Hứng Thành Công Mạnh Mẽ Nhất
-
Khóa học9 months ago
41 Tài Nguyên Về “Reinforcement Learning” (Học Tăng Cường) Tốt Nhất
-
Khóa học7 months ago
Đây là 38 Khóa học Miễn phí về Khoa học Dữ liệu trên Coursera mà bạn nên biết vào năm 2024.
-
Công nghệ9 months ago
44 công ty khởi nghiệp AI triển vọng nhất năm 2024
-
Công nghệ6 months ago
Giải thích các Mô hình Trí Tuệ Nhân tạo Tạo sinh 🤖Phần 1
-
Công nghệ9 months ago
Robo Advisor là gì?
-
Công nghệ6 months ago
Câu chuyện tình yêu ❤️Ch3
-
Giải trí5 months ago
Câu chuyện tình yêu ❤️Ch4
