Một góc nhìn từ một cựu sáng lập viên được hỗ trợ bởi VC, nay đã trở thành người sáng tạo tự lực.
Bài của tác giả Luca Rossi, mình chỉ là người dịch lại sang tiếng Việt.
Như tôi đã viết nhiều lần khác, cuộc đời nghề nghiệp của tôi cho đến nay đã bao gồm ba trải nghiệm chính:
- Tôi đã đồng sáng lập và CTO của Wanderio trong 8 năm— tôi đã huy động được khoảng 4 triệu USD ở Ý, phát triển một đội ngũ khoảng 20 người và phục vụ hơn 25 triệu khách hàng.
- Tôi đã là Trưởng phòng Kỹ thuật tại Translated trong khoảng 1 năm—một công ty công nghệ lớn với 200 người, làm việc về AI và dịch vụ dịch thuật.
- Hiện tại, tôi là một nhà văn toàn thời gian tại Refactoring và Hybrid Hacker —chính là bản tin mà bạn đang đọc. Đã khoảng 2,5 năm cho đến nay.
Tôi biết ơn vì đã được nhìn thấy công việc từ nhiều góc độ khác nhau—co-founder / manager / creator (đồng sáng lập / quản lý / sáng tạo)— nhưng không thể phủ nhận rằng trải nghiệm dài nhất và sâu sắc nhất của tôi là với tư cách một Startup Founder (Nhà sáng lập Công ty khởi nghiệp).
Đó là công việc đầu tiên của tôi sau khi rời trường đại học (tôi đã bỏ học Tiến sĩ), và tôi đoán đó là sự khởi đầu của tôi với thế giới công nghệ.
Thực tế, các công ty khởi nghiệp vẫn là một phần lớn trong bản sắc của tôi ngày nay: tôi tư vấn/huấn luyện nhiều công ty, đầu tư vào một số, và viết nhiều bài viết.
Vì vậy, đôi khi mọi người hỏi tôi liệu họ có nên bắt đầu một công ty khởi nghiệp không. Họ có thể có một ý tưởng, đôi khi là một nguyên mẫu, và tự hỏi liệu họ có nên dốc toàn lực hay không.
Câu hỏi này có ít nhất hai góc độ, đều quan trọng như nhau:
- Kinh doanh — ý tưởng này có đáng để khởi nghiệp không? Bạn có phải là người / đội ngũ phù hợp để thực hiện không? Đi theo con đường VC có phải là lựa chọn đúng đắn so với ví dụ như tự lực không?
- Cá nhân — bạn có thích làm sáng lập viên không? Đó có phải là quyết định đúng đắn cho cuộc sống của bạn, và dựa trên tất cả những gì khác bạn đang có không?
Những câu hỏi này rất khó. Trong hầu hết các trường hợp, câu trả lời rất mơ hồ và có rất nhiều điều bạn không thể dự đoán.
Tuy nhiên, không hỏi chúng còn tệ hơn.
Tôi đã thấy quá nhiều công ty khởi nghiệp đáng lẽ nên chỉ là dự án phụ, những sáng lập viên kiệt sức vì cuộc sống không như họ mong đợi, hoặc ngược lại, những dự án phụ có tiềm năng tuyệt vời nhưng không bao giờ trở thành doanh nghiệp.
Vậy hãy thử giải mã điều này. Đây là chương trình nghị sự:
- Ý tưởng đúng đắn — làm thế nào để xác định liệu ý tưởng của bạn có đáng để thực hiện không.
- VCs vs Tự lực — chúng ta nói về tự do, tự lực, và tiền VC thực sự để làm gì.
- Trải nghiệm sáng lập viên — làm sáng lập viên là như thế nào.
Hãy bắt đầu nào!
Ý tưởng đúng đắn
(The Right Idea)
Bạn có một ý tưởng khởi nghiệp, và muốn tìm hiểu xem liệu có đáng để đầu tư thêm vào nó không — thời gian, tiền bạc, hay bất cứ thứ gì. (if it is worth investing more in it — time, money, whatever.)
Điều này không chỉ giới hạn ở các startup: ngay cả ở quy mô dự án phụ, nếu mục tiêu là tạo ra thứ gì đó có ý nghĩa như một doanh nghiệp, bạn nên tự hỏi mình cùng một câu hỏi.
Hiện tại, không có sự đồng thuận rộng rãi về cách trả lời câu hỏi này.
Nếu bạn tìm kiếm trên mạng, bạn sẽ thấy rất nhiều ý kiến nóng hổi về ý tưởng so với việc thực hiện, giải quyết vấn đề của chính mình, chọn thị trường phù hợp, và nhiều hơn nữa.
Bài kiểm tra litmus cá nhân của tôi rất đơn giản và dựa trên hai điều:
🔍 Bạn là chuyên gia về vấn đề đó
🧱 Bạn biết cách xây dựng
Hãy cùng xem xét cả hai điều này.
You are an expert in the problem🔍
Các startup và sản phẩm nói chung là giải pháp cho các vấn đề, và bạn nên chọn một vấn đề mà bạn là chuyên gia tuyệt đối.
Cách dễ nhất để làm điều đó, tất nhiên, là chọn một vấn đề mà bạn gặp phải. Bạn chọn điều gì đó thực sự làm phiền bạn, mà bạn sẵn sàng trả tiền để có giải pháp, và tự mình tạo ra nó.
Nhưng đó không phải là cách duy nhất. Bạn có thể đã làm việc trong một lĩnh vực nào đó trong nhiều năm và phát hiện ra một khoảng trống – điều gì đó có thể được thực hiện tốt hơn. Có thể bạn không phải là người cảm nhận được nỗi đau đó, nhưng bạn hiểu rõ những người đang trải qua nó và lý do tại sao.
Hiện nay, có rất nhiều câu chuyện thành công mà trong đó những người sáng lập không phải là chuyên gia, và bạn thậm chí có thể lập luận rằng sự ngây thơ (naivety) đôi khi có thể là một tài sản. Điều đó cũng hợp lý, nhưng các startup vốn đã là một canh bạc, và cuộc đời thì ngắn ngủi — tôi sẽ không đánh cược nhiều năm cuộc đời mình vào một thứ mà tôi không hiểu.
You know how to build 🧱
Bạn mang đến điều gì đó giúp tạo ra giải pháp. Đây là về một trong hai điều (hoặc có thể cả hai):
- 🔨 Công nghệ (Tech) — Bạn biết cách xây dựng sản phẩm thực tế, hoặc một phần lớn của nó. Bạn thành thạo về công nghệ và thiết kế.
- 📣 Phân phối (Distribution) — Bạn có một số lợi thế trong việc tìm kiếm khách hàng lý tưởng của mình, so với một người bình thường. Có thể bạn đã làm việc với họ, hoặc bạn có một lượng người theo dõi, hoặc bạn là một chuyên gia SEO giỏi và vấn đề đó hoàn hảo cho SEO.
Market vs execution risk ⚖
Hai yếu tố trên có trọng số khác nhau dựa trên loại rủi ro mà bạn phải đối mặt nhiều nhất. Tất cả các startup đều đối mặt với hai loại rủi ro:
- Market risk — Rủi ro thị trường — bạn tạo ra thứ gì đó mà không ai muốn.
- Execution risk — Rủi ro thực hiện — bạn không thể xây dựng được giải pháp.
Một ý tưởng hoặc vấn đề càng rõ ràng, rủi ro thị trường càng thấp, và rủi ro thực hiện mà bạn phải đối mặt càng cao. Nếu ý tưởng của bạn là tạo ra AGI (OpenAI), hoặc gọi taxi trong 1 phút từ điện thoại của bạn (Uber), câu hỏi không phải là liệu mọi người có muốn nó hay không, mà là liệu bạn có thể xây dựng nó hay không.
Thực tế, chúng ta phải giả định rằng tất cả các ý tưởng rõ ràng — nhưng chưa được giải quyết — đều khó, nếu không thì ai đó đã giải quyết chúng rồi.
Ngược lại, có rất nhiều ý tưởng ngách hoặc kỳ lạ, mà việc thực hiện khá đơn giản, nhưng không rõ liệu bạn đang xem xét các vấn đề thực sự, hay đơn giản là không ai quan tâm đến nó.
Rủi ro thị trường được giảm bớt bởi chuyên môn của bạn về vấn đề, trong khi rủi ro thực hiện được giảm bớt bởi kỹ năng xây dựng của bạn.
(Market risk is defused by your expertise about the problem, while execution risk is defused by your build skills.)
Why me 🙋
Vậy, tất cả những điều này tổng hợp lại thành một câu trả lời mạnh mẽ cho câu hỏi Why am I the right person to do this? Tại sao tôi là người phù hợp để làm điều này?
Câu trả lời tốt nhất nên là một điều gì đó như: Tôi là chuyên gia về vấn đề này và tôi biết cách tạo ra thứ gì đó để giải quyết nó.
Where to look for problems 🔍
Đến lúc này, nhiều bạn có thể đang nghĩ: Tôi không phải chuyên gia trong bất cứ lĩnh vực nào cả, khởi nghiệp khôngdành cho tôi. Điều này thường không đúng – chỉ là bạn chưa biết tìm kiếm ở đâu mà thôi.
Tôi nhận thấy rằng, đối với hầu hết chúng ta, cơ hội thường nằm ở những giao điểm kỳ lạ giữa những kỹ năng tưởng chừng như không liên quan.
Scott Adams, người sáng tạo ra bộ truyện tranh Dilbert, đã trở thành một trong những họa sĩ truyện tranh thành công nhất mọi thời đại bằng cách, theo lời ông – trở thành ‘một món súp tầm thường to đùng’:”
“Tóm tắt bộ kỹ năng của tôi: Tôi có kỹ năng nghệ thuật kém, kỹ năng kinh doanh trung bình, tài năng viết lách tốt nhưng không xuất sắc, và kiến thức sơ khai về Internet. Và tôi có khiếu hài hước tốt nhưng không tuyệt vời. Tôi giống như một nồi súp trung bình lớn. Không có kỹ năng nào của tôi đạt đẳng cấp thế giới, nhưng khi các kỹ năng trung bình của tôi được kết hợp lại, chúng trở thành một sức mạnh thị trường đáng gờm.“
Đây là một ví dụ khác tôi muốn kể cho bạn nghe. Tôi có một người bạn thân, cùng học ngành Khoa học Máy tính (CS) với tôi ở đại học. Sau đó, anh ấy chuyên sâu về nghiên cứu hoạt động (operational research). Chú của anh ấy sở hữu một hiệu thuốc, và trong thời gian học, bạn tôi thỉnh thoảng làm việc ở đó để trang trải học phí và tiền thuê nhà.
Để quản lý hàng hóa, cửa hàng sử dụng một phần mềm cũ kỹ đến mức khó tin – và bạn tôi ghét cay ghét đắng nó. Sau một thời gian, anh ấy nhận ra rằng bằng cách áp dụng những ý tưởng cơ bản về nghiên cứu hoạt động (operational research), anh ấy có thể thay đổi cách thức cung ứng hàng hóa, điều chỉnh việc mua thuốc từ các nhà cung cấp khác nhau, và giảm chi phí xuống tới 20%!
Đó là một khoản tiết kiệm khổng lồ, trị giá hàng chục nghìn euro mỗi năm chỉ riêng cho cửa hàng đó. Và điều tuyệt vời hơn nữa là hầu hết các hiệu thuốc ở Rome đều sử dụng cùng một phần mềm.
Bạn tôi chỉ có thể nảy ra ý tưởng này nhờ vào sự kết hợp kỳ lạ giữa các kỹ năng của mình: anh ấy đã làm việc trong hiệu thuốc trong một thời gian dài và là một chuyên gia về nghiên cứu hoạt động (operational research).
💸 VCs vs Bootstrapping
Giả sử bạn đã quyết định với ý tưởng sản phẩm của mình — có thể bạn đã làm việc về nó vào ban đêm và cuối tuần, song song với công việc chính. Hoặc có thể bạn đã nghỉ việc để tập trung toàn thời gian cho nó.
Bạn có nên gọi vốn không? Hay nên tự khởi nghiệp?
Có nhiều quan điểm về vấn đề này, nhưng với tôi, cách đơn giản nhất là con đường gọi vốn từ các nhà đầu tư mạo hiểm (VC) có ý nghĩa khi bạn rõ ràng và không thể tránh khỏi bị tắc nghẽn theo cách mà chỉ tiền mới có thể giải quyết được, và bạn biết chính xác cách làm như thế nào.
Đó là khi bạn nghĩ: “Cảm ơn trời, cuối cùng tôi đã có 1 triệu đô la trong tài khoản và tôi có thể làm chính xác điều này và điều kia, và đây là cách tất cả chuyển thành 2 triệu đô la”.
Bạn có thể gặp tắc nghẽn này ở các giai đoạn khác nhau, tùy thuộc vào sản phẩm của bạn. Nó có thể rất sớm nếu bạn đang làm việc như OpenAI và cần rất nhiều tiền cho GPU. Hoặc nó có thể xảy ra sau khi đạt được sự phù hợp giữa sản phẩm và thị trường — có thể mọi người yêu thích sản phẩm của bạn nhưng biên lợi nhuận thấp, vì vậy bạn cần khối lượng lớn và lợi thế kinh tế theo quy mô mà chỉ tiền mới có thể mua được.
Nói chung, các tắc nghẽn (bottlenecks) không phải là tuyệt đối.
Có khả năng bạn có thể tiếp tục phát triển, chỉ là chậm hơn. Các nhà đầu tư mạo hiểm chỉ đặt bạn vào con đường tăng trưởng nhanh hơn, vì vậy, thường thì câu hỏi lớn là bạn muốn phát triển nhanh đến mức nào. Bạn có thể phát triển chậm, không? Hay tăng trưởng chậm là một rủi ro sinh tử đối với doanh nghiệp? Ví dụ, những người khác sẽ bắt kịp và đó là thị trường kẻ thắng lấy tất cả.
- Các nhà đầu tư mạo hiểm và tự do 🐥 Trong số các doanh nhân độc lập và các chủ doanh nghiệp một người — như tôi hiện tại — cũng có một định kiến mạnh mẽ chống lại các nhà đầu tư mạo hiểm vì họ cho rằng các nhà đầu tư này sẽ lấy đi sự tự do của bạn.
Theo kinh nghiệm của tôi, điều này là sai. Các nhà đầu tư mạo hiểm, đặc biệt là những người giỏi, hiếm khi can thiệp vào những việc bạn làm, ngoại trừ một vài vấn đề như tài trợ và mua bán sáp nhập. Các nhà đầu tư mạo hiểm giỏi đầu tư vào bạn và đội ngũ của bạn trước khi họ đầu tư vào doanh nghiệp, và hiểu rằng bạn biết lĩnh vực của mình tốt hơn họ.
- Về việc tự khởi nghiệp 🎒 Đây không phải là một quy tắc tuyệt đối, nhưng có khả năng bạn càng có thể tiến xa trong chế độ tự khởi nghiệp, càng tốt. Miễn là sản phẩm của bạn vẫn duy trì được quỹ đạo tăng trưởng, việc trì hoãn gọi vốn đồng nghĩa với việc có cơ hội thành công cao hơn và với các điều khoản tốt hơn.
Ngoài ra, đòn bẩy ngày càng cao mà bạn có với AI và các công cụ tốt ngày nay đang hoàn toàn thay đổi kỳ vọng về những gì bạn có thể xây dựng ngay cả với ít tiền. Bạn có thể đi xa ngay cả với một đội ngũ nhỏ gọn chỉ có một người, điều này có nghĩa là tiêu chuẩn bạn cần đạt được để gọi vốn cao hơn so với những năm trước đây.
- Về thị trường ngách (niches) và doanh nghiệp nhỏ 🤏
Một cân nhắc cuối cùng về thị trường ngách và doanh nghiệp nhỏ so với lớn. Các nhà đầu tư mạo hiểm nổi tiếng tìm kiếm những thắng lợi lớn, điều này, rõ ràng, loại bỏ rất nhiều ý tưởng sản phẩm khỏi bàn khi nói đến việc gọi vốn.
Tôi nhận thấy điều này ít đúng hơn nhiều người tin.
Hầu hết các sản phẩm nhỏ có thể tìm cách mở rộng thị trường ngách (niche up) và mở rộng phạm vi của họ theo thời gian, bởi vì đó là cách internet hoạt động: bạn giải quyết một vấn đề và sau đó bạn tìm thấy 3-4 vấn đề liên quan khác mà bạn có vị thế tốt để giải quyết.
Dù thị trường ngách ban đầu của bạn nhỏ đến đâu, khả năng gọi vốn của bạn phụ thuộc vào khả năng đưa ra một câu chuyện đáng tin cậy về cách bạn sẽ vượt qua thị trường ngách đó để trở thành, cuối cùng, một doanh nghiệp lớn.
🏅 Kinh nghiệm của người sáng lập
Yếu tố cuối cùng cần xem xét hoàn toàn mang tính cá nhân, về việc liệu bạn có thích trở thành một người sáng lập hay không, và liệu đó có phải là lựa chọn đúng đắn cho cuộc đời bạn.
Trở thành người sáng lập có lẽ là trải nghiệm làm việc căng thẳng nhất mà bạn có thể trải qua. Điều này không phải về số giờ làm việc dài (như nhiều người nghĩ) – mà là về quyền sở hữu tuyệt đối, liên tục và không ngừng. Tất cả đều phụ thuộc vào bạn, cả tốt lẫn xấu. Không ai để đổ lỗi, không có lý do biện minh.
Tôi nhận thấy áp lực như vậy gần như giống nhau cho dù bạn được hỗ trợ bởi các nhà đầu tư mạo hiểm hay tự khởi nghiệp (như Refactoring hiện tại). Doanh nghiệp của bạn giống như đứa con của bạn, không ai có thể tạo áp lực lên bạn nhiều hơn chính bản thân bạn.
Vì vậy, phần lớn thành công của bạn với tư cách là người sáng lập phụ thuộc vào khả năng quản lý năng lượng của bạn.
Người ta nói yếu tố số 1 quyết định sự thành công của một startup là không bỏ cuộc. Điều đó có lẽ đúng, và theo kinh nghiệm của tôi, yếu tố số 1 để không bỏ cuộc không phải là tiền bạc, mà là năng lượng của bạn. Nhiều startup sụp đổ khi những người sáng lập của họ sụp đổ, điều này thường xảy ra một cách lén lút, chậm rãi nhưng chắc chắn, trong một thời gian dài.
Vì vậy, nhìn chung, đó là một trải nghiệm tồi tệ trong hầu hết thời gian. Tôi không nói điều này để khoe khoang một cách khiêm tốn hoặc với tinh thần “chúng ta thích ghét điều này” – nó chỉ đơn giản là như vậy. Hãy hỏi bất kỳ doanh nhân nào: nó có hại cho sức khỏe tinh thần, có hại cho sức khỏe thể chất, thậm chí có hại cho tiền bạc của bạn khi bạn tính đến tỷ lệ thất bại/thành công.
Nhưng những thời điểm đỉnh cao thì cực kỳ cao, có lẽ cao hơn bất cứ điều gì khác mà bạn có thể làm trong sự nghiệp. Vì vậy, ngay cả khi những đỉnh cao như vậy ít ỏi và thưa thớt, mọi người vẫn bị cuốn hút, và sau đó khó có thể hài lòng với bất cứ điều gì kém hơn thế.
“Và đó là tất cả cho ngày hôm nay! Chúc bạn một tuần tuyệt vời ☀️
Trân trọng, Luca”
Để lại một bình luận