Khám phá 6 lối tư duy cản trở sáng tạo theo Michael A. Roberto. Học cách xây dựng môi trường làm việc khuyến khích đổi mới và phát triển tiềm năng nhân viên.
Giới thiệu
Trong thời đại cạnh tranh khốc liệt ngày nay, tư duy sáng tạo không còn là lựa chọn, mà đã trở thành yếu tố sống còn với mọi tổ chức.
Nghịch lý thay, nhiều nhà lãnh đạo tuyên bố coi trọng sự sáng tạo, nhưng lại vô tình duy trì những môi trường làm việc khiến ý tưởng mới bị dập tắt.
Michael A. Roberto, thông qua nghiên cứu sâu rộng, đã xác định sáu lối tư duy đang kìm hãm tiềm năng sáng tạo trong các doanh nghiệp hiện đại.
Những rào cản này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng đổi mới, mà còn làm giảm động lực và sự gắn kết của nhân viên.
Bài viết này sẽ phân tích chi tiết những rào cản tư duy, đồng thời cung cấp những phương pháp thiết thực giúp các nhà lãnh đạo xây dựng môi trường làm việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nơi mỗi nhân viên đều có thể phát huy tối đa tiềm năng của mình.
Tổng quan về lãnh đạo sáng tạo
Phân tích hữu ích của Michael A. Roberto chỉ ra rằng, các nhà lãnh đạo có thể hỗ trợ tài năng sáng tạo của nhân viên, bằng cách nhận diện và vượt qua sáu lối tư duy cản trở sự đổi mới.
Dựa trên nghiên cứu khoa học xã hội, thực tiễn từ các công ty thành công như Apple và Trader Joe’s, cùng với các ví dụ từ nhiều lĩnh vực khác nhau, Roberto đã xây dựng một khuôn khổ giúp các nhà lãnh đạo tạo ra môi trường cởi mở và kích thích sự sáng tạo.
Mặc dù nhiều tổ chức tuyên bố coi trọng sự sáng tạo, nhưng họ thường mang định kiến và duy trì môi trường làm việc khiến những ý tưởng mới bị dập tắt. Đặc biệt, nhiều chuyên gia lâu năm thường không nhận ra giá trị của các ý tưởng đổi mới mang tính đột phá. Chính sự thành thạo và thành công của họ khiến họ đánh giá thấp những đóng góp từ người mới hoặc người ngoài.
Sáu lối tư duy cản trở sự sáng tạo
1. Tư duy tuyến tính
Tư duy tuyến tính cho rằng, thành công đến từ việc sử dụng các quy trình tuần tự từng bước.
Các nhà quản lý doanh nghiệp hiện đại thường tiến hành nghiên cứu và phân tích, xây dựng kế hoạch hành động với các dự báo chi phí và doanh thu, đồng thời nỗ lực thực hiện kế hoạch đúng tiến bộ.
Cách tiếp cận này hiệu quả khi tương lai đi theo quỹ đạo của quá khứ.
Nhưng thực tế hiếm khi như vậy.
Quy trình tuyến tính mang lại cho các nhà quản lý “ảo giác” về tính dự đoán, trật tự và kiểm soát.
Cách vượt qua: Áp dụng quy trình tư duy thiết kế (design thinking) như công ty IDEO đã phát triển.
Quy trình này gồm năm giai đoạn:
- Đồng cảm với người dùng
- Tìm kiếm các mẫu hành vi
- Tạo ra nhiều giải pháp khả thi
- Nhanh chóng tạo mẫu thử nghiệm
- Kiểm tra và thu thập phản hồi
Quy trình này không tuần tự mà lặp đi lặp lại. Cho phép nhóm quay lại các bước trước đó khi có thông tin mới.
2. Tư duy so sánh chuẩn
Tư duy so sánh chuẩn dựa trên hành vi của đối thủ để xây dựng chiến lược và mục tiêu, khiến các công ty thường bỏ lỡ cơ hội tăng trưởng khác biệt mới.
Hành vi bầy đàn và bắt chước rất phổ biến trong các ngành cạnh tranh, vì các tổ chức thường mô phỏng những đối thủ thành công nhất.
Kết quả là, chiến lược trở nên giống nhau.
Làm giảm lợi nhuận của tất cả mọi người.
Việc so sánh chuẩn xảy ra khi một người lãnh đạo gợi lên một ý tưởng đã được chấp nhận trước đó, trước khi xem xét lại một vấn đề. Điều này khiến ý tưởng bị đóng khung trong tâm trí của những người tham gia.
Cách vượt qua: Doanh nghiệp có thể tạo ra, và duy trì lợi thế cạnh tranh, bằng cách tập trung vào một tập hợp con các tính năng hoặc dịch vụ. Và không cạnh tranh ở những lĩnh vực khác. Hãy tìm kiếm các ý tưởng và giải pháp tương tự từ bên ngoài lĩnh vực của bạn.
3. Tư duy dự đoán
Tư duy dự đoán dựa vào các dự báo của chuyên gia để xác định kết quả và bỏ qua những dự án linh hoạt sáng tạo, bắt đầu từ quy mô nhỏ nhưng có thể tạo ra tác động lớn.
Thực tế, chỉ một số ít các chuyên gia dự báo xuất sắc liên tục đưa ra những dự đoán tốt hơn mức trung bình.
Họ thành công không phải vì họ biết nhiều hơn, hay có nhiều kinh nghiệm hơn. Mà là nhờ cách họ suy nghĩ về tương lai. Họ linh hoạt và cởi mở. Thể hiện sự tò mò về các góc nhìn khác nhau, và xem ý tưởng của chính mình như những giả thuyết.
Cách vượt qua: Khi các nhà lãnh đạo tập trung vào những cơ hội ngắn hạn để phục vụ khách hàng và đổi mới trong vai trò nhà cung cấp ngách (niche provider), sản phẩm hoặc dịch vụ có thể phát triển vượt trội trên thị trường. Thay vì chỉ tài trợ cho những dự án có dự báo lợi nhuận khổng lồ, hãy đầu tư vào những ý tưởng đổi mới có thể cần thời gian dài hơn để phát triển.
4. Tư duy cấu trúc
Tư duy cấu trúc tin rằng việc vẽ lại sơ đồ tổ chức sẽ kích thích sự sáng tạo.
Tuy nhiên, phát triển văn hóa làm việc phù hợp thường mang lại hiệu quả cao hơn.
Quan niệm phổ biến cho rằng, tổ chức càng ít phân cấp thì càng linh hoạt và sáng tạo hơn, nhưng nghiên cứu cho thấy các cấu trúc phân cấp thậm chí có thể mang lại lợi ích trong một số trường hợp.
Nhiều CEO mới thường vẽ lại sơ đồ tổ chức, và liên tục tái cơ cấu, gây ra sự bức xúc trong nhân viên.
Cách vượt qua: Thay vào đó, các nhà lãnh đạo nên tập trung vào cách các nhóm chức năng trong doanh nghiệp thực sự có thể phối hợp làm việc cùng nhau.
Để thúc đẩy đổi mới, hãy nuôi dưỡng một văn hóa làm việc lành mạnh. Xác định các quy tắc chung trong cách làm việc. Và thiết kế quy trình làm việc nhằm phát triển các giải pháp sáng tạo.
Đặc biệt quan trọng là xây dựng sự an toàn về tâm lý trong tổ chức. Những đội nhóm tốt nhất báo cáo rằng họ mắc nhiều lỗi hơn, không phải vì họ thực sự phạm nhiều sai lầm hơn, mà vì họ cảm thấy an toàn khi thừa nhận lỗi mình mắc phải, và có thể học hỏi từ đó.
5. Tư duy tập trung
Tư duy tập trung đề cao sự chú ý cao độ.
Nhưng việc ép buộc phải tập trung liên tục có thể cản trở sự sáng tạo.
Những khoảng nghỉ sau khi tập trung có thể ngắn như một buổi dạo chơi buổi chiều hoặc dài đến vài năm.
Một khoảng nghỉ tạo ra khoảng cách tâm lý. Giúp bạn suy nghĩ trừu tượng và khách quan hơn.
Để thay đổi sự tập trung, hãy nhìn nhận vấn đề từ một góc độ khác.
Cách vượt qua: Khi bạn yêu cầu mọi người đặt mình vào vị trí người khác, họ sẽ tiếp nhận những đặc điểm giải quyết vấn đề mà họ liên tưởng đến với vai trò đó. Đối với doanh nghiệp, việc giao cho một thành viên trong buổi họp chiến lược đóng vai đối thủ có thể đặt lại các giả định và khơi dậy tư duy đột phá.
Việc tưởng tượng bản thân trong tương lai tạo ra khoảng cách tâm lý giúp tăng khả năng sáng tạo và tư duy trừu tượng ở mức cao.
Ví dụ, các lập trình viên của Amazon không bắt đầu viết mã cho một dự án mới cho đến khi họ soạn thảo một thông cáo báo chí dự kiến cho sản phẩm mà họ đang phát triển.
6. Tư duy phản biện
Tư duy phản biện cho rằng, sự chỉ trích có thể thách thức tư duy bầy đàn, hoặc những đề xuất tồi.
Tuy nhiên, quá nhiều chỉ trích có thể bóp nghẹt sự sáng tạo.
Một số lãnh đạo thể chế hóa vai trò của người phản biện hoặc “luật sư của quỷ” để kiểm tra các ý tưởng quan trọng.
Mục tiêu là thúc đẩy việc xem xét các quan điểm thay thế và tránh sự tự tin thái quá cũng như lạc quan không có cơ sở.
Tuy nhiên, chỉ đơn thuần trút sự tiêu cực vào một buổi động não sẽ làm nản lòng mọi người.
Cách vượt qua: Người đóng vai “luật sư của quỷ” đúng cách có thể giúp các ý tưởng mới xuất hiện bằng cách tạo ra một cuộc tranh luận kích thích. Hãy luân phiên vai trò người phản biện giữa các thành viên, hoặc chỉ định hai “luật sư của quỷ” cho cuộc họp.
Vai trò “luật sư của quỷ” không nên xuất hiện ngay từ đầu quá trình sáng tạo, khi bạn cần sự chấp nhận và cởi mở để khuyến khích đổi mới.
Ngay từ đầu, các nhà lãnh đạo nên khuyến khích khái niệm “đồng ý và…” trong kịch ứng tác thay vì “ừ, nhưng…”. Mục tiêu là trì hoãn sự chỉ trích cho đến khi các thành viên tạo ra một loạt ý tưởng phong phú.
Xây dựng môi trường làm việc thúc đẩy sáng tạo
Để nuôi dưỡng sự sáng tạo trong tổ chức, các nhà lãnh đạo cần thiết kế môi trường làm việc với năm đặc điểm chính:
- Thách thức phù hợp: Môi trường làm việc được thiết kế tốt sẽ thách thức mọi người sử dụng khả năng của mình để họ cảm nhận được năng lực và hiệu quả của bản thân.
- Cảm giác sở hữu: Nhân viên phát triển cảm giác sở hữu khi theo sát một nhiệm vụ từ đầu đến cuối với cái nhìn tổng thể.
- Đóng góp có ý nghĩa: Kết quả được cải thiện khi các thành viên trong nhóm có thể thấy nỗ lực của mình đóng góp ý nghĩa như thế nào.
- Quyền tự chủ: Nhân viên phát triển mạnh mẽ khi họ có quyền tự chủ trong công việc quyết định cách hoàn thành nhiệm vụ của mình.
- Phản hồi kịp thời: Phản hồi mang tính xây dựng sẽ hữu ích nhất nếu bạn đưa ra vào thời điểm người lao động có thể áp dụng để cải thiện hiệu suất của mình.
Vai trò của nhà lãnh đạo như một người thầy
Những nhà lãnh đạo biết vận dụng kỹ năng và thái độ của những người thầy giỏi, sẽ thúc đẩy sự sáng tạo, và khai mở tiềm năng sáng tạo của nhân viên.
Các nhà lãnh đạo phải nuôi dưỡng sự tò mò và óc sáng tạo bẩm sinh của các thành viên trong nhóm.
Những quan sát mở như “Tôi tự hỏi tại sao” hoặc “Tôi tự hỏi nếu” sẽ khơi gợi sự tìm tòi sáng tạo.
Hãy thể hiện sự tò mò và sử dụng sự suy đoán để kích thích đổi mới, sự tham gia và khám phá.
Các nhà lãnh đạo nên đề nghị nhân viên đưa ra giải pháp và câu trả lời trước khi bày tỏ ý kiến của mình.
Nếu không, các thành viên trong nhóm có thể cho rằng vấn đề đã được giải quyết xong.
Sự hiện diện của bạn có thể hạn chế các phản hồi vì nhân viên thường ngần ngại thách thức lãnh đạo.
Là một phần của quá trình học tập, những giáo viên xuất sắc luôn khuyến khích đặt câu hỏi, để học sinh tự trả lời và chia sẻ những câu chuyện về thất bại.
Những giáo viên tuyệt vời trân trọng sai lầm, thấu hiểu học sinh và đặt ra kỳ vọng cao cho tài năng cũng như khả năng của họ.
Kết luận
Tư duy sáng tạo không phải là một khái niệm trừu tượng, mà là một kỹ năng có thể phát triển thông qua việc nhận diện và vượt qua sáu rào cản tư duy.
Khi các nhà lãnh đạo từ bỏ tư duy tuyến tính, tránh so sánh chuẩn, không phụ thuộc vào dự đoán, vượt qua sự ám ảnh về cấu trúc, cân bằng giữa tập trung và thư giãn, đồng thời sử dụng phản biện một cách xây dựng, họ sẽ tạo ra môi trường, nơi sự sáng tạo có thể phát triển mạnh mẽ.
Việc nuôi dưỡng đội ngũ nhân viên không chỉ mang lại những thành tựu sáng tạo, mà còn thúc đẩy sự phát triển cá nhân và sự hài lòng của nhân viên, mang lại lợi ích cho tất cả mọi người cũng như cho tổ chức.
Bằng cách áp dụng những nguyên tắc trên, các nhà lãnh đạo có thể xây dựng những tổ chức không chỉ đổi mới mà còn phát triển bền vững trong thời đại cạnh tranh khốc liệt.
Nếu bạn thấy bài viết này hay, xin hãy giúp team kipmtuduy chia sẻ nó nhé. Xin cám ơn.
Dieter R.
#LãnhĐạoSángTạo #NhàLãnhĐạoSángTạo #SángTạoTrongTổChức #PhátTriểnTưDuyĐổiMới #PhươngPhápThúcĐẩySángTạoTrongDoanhNghiệp #KIPMTưDuy
